Дарындыларға арналған мүмкіндіктер терезесі. Kozybayev University және University of Arizona қос дипломды бағдарламалары

Kozybayev University 4-курс студенті Әмір АҒЗАМОВПЕН сұхбат

Осыдан төрт жыл бұрын Петропавлдағы М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінде халықаралық интеграцияның жаңа деңгейіндегі Қазақстандағы алғашқы қос дипломды бағдарлама басталды. Қазақстанда қос дипломды бағдарламалар көп жылдар бойы жүзеге асырылып келеді, бірақ М. Қозыбаев атындағы СҚУ MIT және Stanford сияқты жоғары оқу орындарын басып озып, U. S. News & World Report жыл сайынғы рейтингіне сәйкес 2015 жылдан бері Америка Құрама Штаттарында инновация деңгейі бойынша көшбасшы болып табылатын америкалық University of Arizona университетімен бірлесіп толық гранттық бағдарламаны іске қосқан еліміздегі алғашқы өңірлік жоғары оқу орны болды. Осы қадамның арқасында Қазақстанның кез келген өңірінен келген дарынды студенттер халықаралық стандарттар бойынша тегін оқуға және бір уақытта қос диплом – қазақстандық және америкалық диплом алуға мүмкіндік алды. Бүгінгі таңда ЖОО-да биотехнология, ақпараттық жүйелер және білім берудегі инклюзия бағыттары бойынша қос дипломды бағдарламаларда тек Қазақстаннан ғана емес, сонымен қатар АҚШ, Қытай және Ресейден келген 1200-ден астам студент оқиды.

ЖОО-да іске асырылатын екі қос дипломды модельдің бірі студентті Kozybayev University және University of Arizona-ға бір уақытта қабылдауды көздейді. Оқу жалпы Қазақстанда үш жарым жылға және АҚШ-та бір семестрге созылады. Биылғы жылы алғашқы 29 студент Америка Құрама Штаттарына оқуға барды, олардың арасында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен кездесуден кейін бүкіл елге аты белгілі болған Әміре АҒЗАМОВ бар. Кездесуде ол Мемлекет басшысына жаңа бағдарламада оқып жүргенде алған бірегей мүмкіндіктері туралы айтып берді.

Әмір – жаңа ұрпақтың жас зерттеушісінің жарқын үлгісі. Мектеп жасынан бастап ол ғылымға құмар және бакалавриат кезінде үш елге барып қана қоймай, сонымен қатар халықаралық деңгейде нақты ғылыми мәселелерді шешуге үлес қосқан. Бүгінде Әмір «Современное образование» журналының оқырмандарымен өз оқиғасымен бөлісуде. Оның үлгісі әлемдік деңгейдегі зертханаларға апаратын жол басқа елге ұшудан емес, ішкі шешім қабылдаудан – мақсат қоюдан, өз қабілеттеріңе сенуден және алғашқы қадамды жасаудан басталатынын көрсетеді.

– Әмір, сен 2022 жылы Қазақстан Республикасының Президентімен кездесіп, Kozybayev University-дегі оқу туралы әңгімелестің. Кездесу қалай өтті?

– Мен бір кездері Қазақстан Республикасының Президентімен кездесемін деп ешқашан ойламаппын, кездесу туралы айтқан кезде мен алғашында сенбедім; олар қалжыңдап айтып тұр деп ойладым. Президентпен кездесу туралы армандағанмын, бірақ оның осылай орындалатынын елестете алмадым. Маған

академиялық бөлім жөніндегі проректор қоңырау шалып, Президенттің қала мен облыс бойынша жұмыс сапары аясында университетке алдағы сапары туралы хабарлады. Ол біздің қос дипломды бағдарламамыздың қалай жүріп жатқанын көргісі келді, өйткені микрокампустар мен қос дипломды бағдарламаларды енгізу оның идеясы болды, әсіресе біздің бағдарлама осы деңгейде елдегі ең бірінші бағдарлама болды.

Бізге студенттердің атынан микрокампусты таныстыруды ұсынды. Мұндай маңызды кезеңді маған сеніп тапсырады деп күткен жоқпын.

Бағдарламаны Президентке таныстыру үлкен құрмет әрі жауапкершілік болды. Уақыт шектеулі болғандықтан, маған анық, қысқа әрі нақты сөйлеу керек болды. Мен микрокампус, оқу процесі, бағдарламаның мүмкіндіктері және өзімді биотехнолог ретінде көретіндігім туралы айттым. Бір қызығы, Президент бізге бізге жақындаған бойда қобалжуым басылып, мен өз ойымды асықпай баяндадым. Бұл керемет тәжірибе болды және мен Мемлекет басшысына бағдарламамызды таныстыру құрметіне ие болғаныма өте ризамын.

– Сенің Kozybayev University-ді таңдауыңа не себеп болды?

– 2022 жылы мектепті бітірген кезде, Kozybayev University-дің Аризона Университетімен бірге менің қызығушылық танытқан мамандығым – биотехнология бойынша қос дипломды бағдарлама ашқаны туралы кездейсоқ білдім. Ол кезде екі бағдарлама: биотехнология және IT іске қосылып жатқан еді. Бастапқыда мен Петропавлдан кетуді жоспарладым, біздің қаладағы көптеген жастар жоғары білім алу үшін ірі қалаларға ағылып кетіп жатты. Мен негізінен Астана мен Алматыдағы университеттерді қарастырдым. Дегенмен,

University of Arizona-мен қос дипломды бағдарлама тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар көршілес елдердегі барлық баламаларға қарағанда тартымды және қызықты болып шықты.

Мен артықшылықтары мен кемшіліктерін таразылап, Петропавлда қаламын деп шештім. Кейінірек биология және география мұғалімдері болған ата мен әжемнің Кеңес Одағы кезінде Ушинский атындағы педагогикалық институт болып аталған осы университетте оқығанын атап өткім келеді. Мен жаратылыстану ғылымдары бойынша оқуымды отбасымның альма-матерінде жалғастырдым.

– Бүгінгі таңда сіз төртінші курста оқып жатырсыз, Америка Құрама Штаттарында оқитын бірінші топтың құрамындасыз. Америкада оқу нені қамтиды және қос дипломды бағдарлама қандай кезеңдерден тұрады?

– Мен оқитын қос дипломды бакалавриат бағдарламасының моделі төрт жылдың ішінде Kozybayev University-дің қазақстандық дипломын және Аризона Университетінің нағыз америкалық дипломын алуға мүмкіндік береді. Осылайша, сіз бір уақытта екі ЖОО-ның студенті бола аласыз, бұл екі университеттегі курстарды табысты аяқтау үшін жұмыс жүктемесін және талапты екі есеге арттырады.

Kozybayev University-де мен жоғары математика (Calculus), бейорганикалық химия (Inorganic Chemistry), биотехнологияға кіріспе (Introduction to Biotechnology), микробиология, жалпы биология және физика сияқты пәндер бойынша офлайн курстардан өттім. Сонымен қатар, Аризона Университетінен D2L платформасы арқылы онлайн курстардан өту керек болды (ол қазір Brightspace деп аталады). Бұл академиялық ағылшын тілі (Academic English), микробтық генетика (Microbial Genetics), өсімдіктер мен жануарлар генетикасы (Plant and Animal Genetics) және үшінші курс студенттеріне биотехнологияға тереңдетілген кіріспе курсы болды.

Қазір мен төртінші курстың бірінші семестріндемін, АҚШ-қа келгеніме екі ай болды. Біз тек Аризона Университетінде оқимыз. Зертханаларда биотехнология мен микробтық генетиканы (Biotechnology Lab, Microbial Genetics Lab), өнеркәсіптік биотехнологияны, молекулярлық микробиологияны зерттейміз және әртүрлі аудиторияға ғылыми ақпаратты тиімді беруге арналған Communicating Knowledge in Science курсын оқимыз.

Өткен жылы жеке даму үшін мен міндетті емес және транскрипте ескерілмейтін Coursera-да келіссөздер жүргізу негіздері бойынша курстан өттім.

– АҚШ-та семестрді қаржыландыру қалай ұйымдастырылған, кім не төлейді, сіз үшін бұл қымбат па? 

– Аризона Университетінде оқу ақысы толығымен мемлекет тарапынан қаржыландырылады. Мемлекеттік грант бойынша оқитын студент ретінде мен және менің барлық курстастарым ешқандай шығын көтермейміз.

Қаржыландыру екі университет пен Қазақстанның Ғылым және жоғары білім министрлігі арасындағы келісім шеңберінде қамтамасыз етіледі.

Шын мәнінде, барлық негізгі шығындарды – тұруды, оқуды, бару-қайтуды, сондай-ақ шәкіртақыны мемлекет Kozybayev University арқылы төлейді. Аздаған жеке шығындарды, қыдыру және сатып алу шығындарын ғана студенттер өз қаражаты есебінен төлейді.

Бұл, әрине, ерекше мүмкіндік, себебі Америкада оқу қымбатқа түседі, ал толық гранттар сирек кездеседі және бұл аз ғана адамдар үшін қолжетімді. Біздің қаржыландыруымыз барлық негізгі шығындарды мемлекет толығымен өтейтіндей етіп ұйымдастырылған, бұл мен сияқты жас қазақстандықтарға олардың қаржылық мүмкіндіктеріне қарамастан жаһандық білім алуға жол ашады.

– Біздің студенттердің арасында оқуын шетелдегі жұмыспен қатар алып жүру жағдайы жиі кездеседі. Сенде АҚШ-та сабақтан тыс уақытта жұмыс істеу мүмкіндігі бар ма?

– Біздің АҚШ-тағы мәртебеміз студенттердің көпшілігінен ерекшеленеді: бізде F-1 емес, J-1 визасы бар. F-1 – америкалық жоғары оқу орындарына шақырылғандарға өз ережелерімен берілетін студенттік виза. J-1 – қысқа мерзімді тәжірибе алмасу бағдарламаларына немесе мәдени және білім беру визаларына қатысушыларға арналған «exchange visitor» (немесе «short-term exchange visitor») санатындағы виза, яғни мәдени-білім беру визасы. Мысалы, Work and Travel қатысушылары осы виза түрімен келеді.

J-1 студенттеріне тек кампустың ішінде ғана қосымша ақша табуға рұқсат етіледі. Аптасына жұмыс сағаттарына шектеулер бар. Жұмысқа рұқсат алу үшін тиісті рұқсат алу мақсатында университеттегі халықаралық студенттермен жұмыс істейтін жауапты адамға хабарласу керек. Процедура F-1 визасына ұқсас, бірақ өзіндік ерекшеліктері бар.

Жеке өз басым жұмыс істемеймін, өйткені мен оны бастапқыда жоспарламадым және жұмыс істейтін бос уақытым да жоқ. Бірақ уақыт болған күннің өзінде, кампустағы бос орындар жылдам толып кетеді, ал J-1 студенттерін жұмысқа орналастыру процесі ертерек басталады. Нәтижесінде, теориялық мүмкіндікке қарамастан, қосымша табыс табу мүмкіндігі аз..

– АҚШ-та оқудың қиындығы, білім беру атмосферасы, академиялық және әлеуметтік орта туралы не айта аласың?

– Маған бұл жерде: табиғат, кампус, қала, білім беру және академиялық орта, қоғамның өзі – бәрі қызық.

АҚШ-тағы мәдени құндылықтар мен менталитет біздікінен айтарлықтай ерекшеленеді. Америка – бұл капитализм әлемі, онда ақшаға табыну басым, онда сіз бәрі үшін ақы төлеуіңіз керек – бұл біз үйреніп қалған шындыққа қайшы келеді. Сонымен қатар, мұнда көпшілдік пен ізгі ниеттілік құндылықтары мәдени нормалар мен әлеуметтік контекстке негізделген, мұнда қарым-қатынаста сыйластық маңызды.

Кейбір айырмашылықтарға қарамастан, мен мұнда өзімді жайлы сезінемін. Америкада даралық маңызды, мұнда әркім басқалардың өміріне араласпай, өз ісімен айналысады. Келген бойда Американың прогрессивті елдің бейнесіне сәйкес келмейтін ескі сәндігі таң қалдырды; мен оны сәл басқаша елестеттім.

Аризона Университетінде оқыту әдістері таныс болды, өйткені бұл қос дипломды бағдарламаның жалғасы. Оқудың негізінде дербестік пен жауапкершілік жатады – жұмысты уақытында тапсырып, академиялық адалдықты сақтау қажет. Профессор немесе олар курстың нұсқаушысы деп атайтын оқытушы студенттерге тек басшылық етеді, ал студенттер барлық нақты жұмысты өздері жасауы керек.

Егер сұрақтар туындап жатса – жауаптарды өз бетіңше іздеп, материалдарды зерттейсің, профессор курстың кез келген түсініксіз тұстары бойынша жеке түсініктеме беретін уақыт – office hours-ке барасың. Біз үйреніп қалған тәсілдерден айырмашылығы, мұнда жеке жұмысқа баса назар аударылады: әркім өз өмірі үшін, оның ішінде оқуы үшін жауап береді.

Егер сен үлгермей немесе түсінбей қалсаң – бұл сенің проблемаң. Айтпақшы, нұсқаушының рұқсатымен ғана жасанды интеллекті қолдануға болады.

Аризона Университеті ғылымға, әсіресе астрономия мен шөлді егіншілікке баса назар аударатын жетекші ғылыми университеттердің бірі болып табылады. Мұнда барлық бағыттар бойынша ғылыми зертханалар бар, тіпті гуманитарлық ғылымдардағыдай зертхана қажет болмаса да, олар әлі де зерттеу жүргізеді; зертханасыз ештеңе істеу мүмкін емес. Мысалы, егер саған қандай да бір таныстырылым жасау керек болса, алдымен тақырыпты зерттеу керек, яғни саған көп оқып, тақырып бойынша қазіргі уақытта қандай мәліметтердің бар екенін біліп, содан кейін жалғастыру керек. Мен де университетте оқып жүріп ғылыми қызметке қатыстым.

Жалпы алғанда, АҚШ-тағы білім деңгейі жоғары және мен біздің еліміз де осындай немесе одан да жоғары деңгейге жете алады деп үміттенемін және сенемін..

– Көптеген адамдар үшін қос дипломды бағдарламаны таңдауда ағылшын тілін білу деңгейі үлкен кедергі болып табылады. Сіз бірінші курстан бастап ағылшын тілінде оқыдыңыз ба? Foundation бағдарламасын оқыдыңыз ба?

– Kozybayev University-де Аризона Университетімен қос дипломды бағдарлама бойынша оқуымның басынан бастап мен ағылшын тілді ортаға толығымен еніп кеттім. Бағдарлама студенттер төрт жыл бойы ағылшын тілінде оқитындай етіп құрылған. Бақытымызға орай, IELTS сертификатының болуы және менің B2 деңгейім мені білімімді қосымша растау қажеттілігінен құтқарды және маған Foundation дайындық курсынан өтудің қажеті болмады.

– Ағылшын тілінде дәрістерді тыңдап, ғылыми жұмыстарды орындау... Сен тілді меңгерудің осы деңгейіне қалай жеттің?

– Менің ағылшын тілімен танысуым балабақшада басталды, бірақ сол кезде бұл тіл әлеміне жасаған кішкентай қадамым ғана болды. Бастауыш қазақ мектебінде ағылшын тілі үшінші сыныптан бастап оқытылды, содан кейін орыс мектебінде ол бесінші сыныптан он бірінші сыныпқа дейін оқу бағдарламасының бөлігі болды. Сонымен қатар, анам мені репетиторларға жіберді, бірақ бұл сабақтардң еш маңызды болмағанын мойындаймын. Құр жаттау грамматиканың белгілі бір негізін және түсінігін бергенімен, тілге деген ынтамды оятпады.

Нағыз ілгерілеу бейне ойындардан, фильмдерден, интернеттегі пікірлерден және мемдерден басталды. Тілдік ортаға пассивті ену өз жемісін берді. Мен көп ұзамай ағылшын тілін жақсы меңгергенімді байқай бастадым. Ауызекі сөйлеу әлсіз тұсым болып қала берді, бірақ тәжірибе арқылы бұл проблеманы шешуге болатынын түсіндім.

IELTS-ке дайындық кезінде ағылшын тілін үйренуге күшті серпіліс пайда болды. Мен дәл осы тестің форматына арнайы дайындалып жатсам да, емтихан менің әлсіз жақтарымды, әсіресе тыңдау және сөйлеу дағдыларымды жақсартуға көмектесті. B2 деңгейін растағаннан кейін мен қос дипломды бағдарламаға түстім.

Университеттегі тілдік ортаға толық ену менің білімімді нығайтып қана қоймай, тілдік кедергіні жойып, ағылшын тілінде еркін сөйлеуге, оқуға және ақпаратты қабылдауға мүмкіндік берді.

– Біздің оқырмандармен ағылшын тілін үйренуге жеткілікті деңгейге қалай жетуге болатынын бөлісіңізші?

– Ең алдымен, тілдік ортаға ену керек. Теңіздің бетінде жүрмей, оның түпсіз тереңіне сүңгіп бара жатқаныңды елестетіп көрші, сонда жүзу шеберлігің еріксіз жақсарады – әйтпесе сен батып кетесің.

Тіл үйренуде де дәл солай: өзіңе үнемі естіп отыратын жасанды немесе табиғи орта жасап ал.

Иә, әркімнің ағылшын тілді елде тұруға мүмкіндігі бола бермейді, бірақ біз тек ағылшын тілін еститін уақытты жасанды түрде жасай аламыз.

Кино көргенді ұнатасың ба? Орыс тіліндегі аудармасын бүге-шігесіне дейін білетін сүйікті фильміңді немесе телешоуыңды тауып алып, оны түпнұсқа ағылшын тілінде субтитрмен көрген дұрыс. Мысалы, «Рик пен Морти» сериалын түпнұсқада көру маған қатты көмектесті. Бұл тыңдауды және сөздік қорды дамытуға арналған тамаша жаттығу. Егер сен оқығанды ұнататын болсаң, ағылшын тіліндегі кітаптарды немесе комикстерді алуға болады. Оқу арқылы сен тек жаңа сөздерді үйреніп қана қоймай, сонымен қатар ағылшын тілінде ойлайтын боласың. Дауыстап оқу құлағыңа шет тілдегі сөздерді естуге, қабылдауға көмектеседі, дегенмен, әрине, бұл сол тілде сөйлейтін адаммен сөйлесуді алмастыра алмайды.

Жазуға келетін болсақ, оны алған білімдеріңді бекіту үшін пайдалануға болады. Ағылшын тілінде бір нәрсені оқығаннан немесе көргеннен кейін, өз ойларыңды сол тілде жазып, көргеніңді немесе оқығаныңды қайта айту өте маңызды. Осылайша барлық дағдылар жан-жақты дамиды.

Соңғысы, сөйлеу. Мұнда мен айнаның алдында өзіңмен сөйлесуге кеңес беремін. Алғашында бұл күлкілі болып көрінуі мүмкін. «Fake it until you make it» (Ойыңдағыдай болғанша кейіп таныт) деген көне мақал есіңде ме? Алғашында қиын, тіпті ыңғайсыз болуы мүмкін, бірақ егер сен жалғастыра берсетін болсаң, нәтиже шығады.

Тегін ресурстарды пайдалануға болады, мысалы, адамдар бір-бірімен ағылшын тілінде сөйлесетін Discord-арналарды, жасанды интеллект мүмкіндіктері – бұл саған оқу жоспарын құруға көмектеседі және көптеген пайдалы ресурстарды ұсынады. ChatGPT ауызекі сөйлеуді жақсы үйретеді. Тегін ресурстар өте көп, бірақ егер саған бәрін талдап түсіндіретін репетитормен айналысу ыңғайлы болса, бұл да тамаша нұсқа.

Иә, тағы бір маңызды мәселе. Тілді мәдениет тұрғысынан үйрен. Халықтардың мәдениеті олардың дінімен және тарихымен тығыз байланысты. Оны зертте, өйткені көптеген тілдік құрылымдар мен сөз тіркестері мәдени мұрадан бастау алады. Мәдениетке ену арқылы сен тек тілді ғана емес, сонымен қатар басқа халықтың ойлау тәсілін де түсіне бастайсың.

– Kozybayev University-де оқып жүргенде, сен Сингапурда тағлымдамадан өөтің. Сол тәжірибе туралы айтып берші.

– Иә, мен өткен жазда Сингапур ұлттық университетінде екі айлық тағылымдамадан өттім. Онда мен зертханада масс-спектрометрдің көмегімен чой сам өсімдігінің ақуыз профилін зерттедім. Бұл өсімдік Азияда азық-түлік ретінде кеңінен қолданылады. Жер ресурстарының шектеулі болуына байланысты кейбір елдер қолжетімді кеңістікті барынша пайдалану үшін зәулім ғимараттардың шатырларында дақыл өсіруге мәжбүр. Ол үшін топырақтың ең тиімді субстраттарын қолдану қажет.

Менің мақсатым дәстүрлі шымтезекті кокос мүгімен алмастыра және нәтижелерді салыстыра отырып, қалалық жағдайда чой сам өсіру үшін балама, арзан және экологиялық таза субстрат жасау болды. Бұл жоба тек Сингапур үшін ғана емес, сонымен қатар жерді тиімді пайдалануға және қалалық егіншілік жүйелерін дамытуға ұмтылатын басқа елдер үшін де маңызды.

Қалалық егіншілік жүйелері қалаларда дәстүрлі егіншілікпен салыстыруға болатын тиімділікпен дақылдарды өсіруге мүмкіндік береді, бұл қалаларға азық-түлік автономиясын береді және импортқа тәуелділікті азайтады.

Егер біз еліміздің қалаларында, мысалы, Петропавлда, қалалық егіншілікті «байқап көрсек», бұл жер ресурстарының молдығына байланысты іс жүзінде мүмкін емес болар еді. Астана немесе Алматы сияқты халқы тығыз орналасқан мегаполистерде бұл тәсіл жерді пайдалануды оңтайландыру, болашақ ұрпақ үшін табиғи ландшафттарды сақтау және құнарлы жерлерді басқа мақсаттарға босату үшін тиімді шешім бола алады. Ол көмірқышқыл газын осы өсімдіктердің сіңіруі қаладағы ауа сапасын жақсартатындай етіп жасалуы мүмкін.

Маған Сингапурдың ғылымға деген көзқарасы және оған ауқымды инвестиция салуы ұнады. Мен байқаған тағы бір маңызды аспект – зертханалардағы қауіпсіздіктің өте жоғары деңгейі: кіруге қойылатын қатал талаптар: кілт-карталардың болуы, үй-жайды қорғаудың цифрлық технологиялары, қауіпсіздік техникаларына міндетті түрде оқыту, төтенше жағдайлар кезінде қауіпті азайтуға арналған арнайы жабдықтың болуы, мысалы, көзге тез көрінетін және оңай алынатын көз жууға арналған арнайы су құйғыштардың болуы, егер адамға қандай да бір химиялық зат төгілсе жуынатын душ, бөлмедегі оттегінің деңгейін өлшейтін датчиктер. Бүкіл инфрақұрылым барлығына ыңғайлы, жайлы әрі қауіпсіз болатындай етіп салынған.

Менің тағылымдамамды дәстүрлі химиялық синтезге қарағанда инновациялық препараттарды негізінен биотехнологиялық жолмен әзірлеуге маманданған Amgen америкалық жетекші фармацевтикалық және биотехнологиялық корпорациясы толығымен төледі.

Олар органикалық биомолекулаларды өндіру үшін кейін дәрілік заттардың негізіне айналатын тірі жасушалар мен ағзаларды пайдаланады.

Тағылымдамадан кейін әріптестерімізбен бірге Токиодағы Азия симпозиумына қатыстық. Ол жерде жобаларымызды ұсынып, нетворкингпен айналыстық, сұрақтар қойдық, биотехнология әлемінде не болып жатқанын, қазір қандай бағыттар дамып жатқанын білдік, Қытай, Киото, Жапония, Австралия сияқты түрлі елдердің қатысушыларымен тәжірибе алмастық.

Amgen менің барлық шығындарымды, соның ішінде Қазақстаннан Сингапурға, Сингапурдан Токиоға симпозиумға баруымды және кері қайтуымды, сондай-ақ тұру шығындарымды толығымен өтеді. Бір айта кететіні, билеттерді алдын ала сатып алдым, содан кейін билеттің ақшасын маған қайтарды. Сондай-ақ маған азық-түлік пен көлік шығындарына жеткілікті шәкіртақы берілді.

– Өзіңді ғылымға арнауға не түрткі болды? Бүгінгі кезде өзің таңдаған бағытқа деген қызығушылық пен сенімділікті жоғалтпауыңа не көмектеседі? 

– Мен мектепте оқып жүргенде ғылымға қызығушылық таныттым. Жетінші сыныптан бастап олимпиадаларға қатыса бастадым, жүлделі орындарға ие болдым. Ата-анам маған микроскоп сыйлады, мен үйде әртүрлі тәжірибелер жүргіздім. Тоғызыншы сыныпта алғашқы жобамды ұсындым және мектепті бітіргенге дейін ғылыми жобалармен айналысуды жалғастырдым. Мен ғылыммен әрі қарай терең және кәсіби түрде айналысқым келетінін түсіндім әрі бұл үшін күш салуға дайын болдым.

Kozybayev University маған баға жетпес мүмкіндік – көрнекті тұлғалармен танысу мүмкіндігін берді.

Оның Аризона Университетімен серіктестігінің арқасында мен, мысалы, биотехнология бағдарламасының супервайзері профессор Саманта Орчардпен кездестім. Оның нақты биотехнологиялық индустриядағы тәжірибесі, кеңестері мен тәлімгерлігі менің ғылыми дамуымда және жетістіктерге жетуімде маңызды рөл атқарды. Университеттің серіктестігі KAUST – Король Абдалла атындағы ғылыми-технологиялық университетінің профессоры Андреа Зукало мен доктор Сәуле Муссурова сияқты басқа да құнды таныстықтарға жол ашты. Осы байланыстардың арқасында мен осы жазда профессор Джесси Полландпен Сауд Арабиясында тағылымдамадан өттім, бұл маған биотехнология мен молекулалық биология туралы жаңа түсінік берді.

Мен ғылымда үнемі дамып отыруға тырысамын әрі бұл үшін барлық мүмкіндіктерді табамын. Kozybayev University бұл жағынан мені қолдайды. Мен қос дипломды бағдарламаның бірінші ағымында оқып жатырмын және ол әлі де дамып, барлық қажетті зертханалармен толықтырылатынына сенімдімін. Қазір университет қайта даму, өрлеу кезеңінен өтіп жатыр, бұл уақыт пен көп қаржылық инвестицияны қажет етеді. Ғылым, өзім айтып өткендей, бұл қымбат дүние және оған салынған инвестицияның нәтижесі ұзақ уақыттан кейін – он, он бес, отыз жылдан соң ғана өз жемісін береді.

Мені зерттеу қызметі қызықтырады, жаңа нәрсе ашқанды, осы әлемнің құпияларын ашқанды ұнатамын. Әсіресе тірі ағзалардың неге басқаша емес, дәл осылай әрекет ететінін анықтайтын молекулалық процестер қатты қызықтырады. Неліктен дің жасушалары бір жерде бауыр жасушаларына, ал басқа жерде ми жасушаларына айналады? Инсулин қалай жұмыс істейді және инсулинге төзімділік неліктен пайда болады? Мұндай зерттеулер өте терең процестерді қозғайды және көптеген нәрселерге көзімізді ашады.

Жалпы, менің ойымша, болашақ әрқашан ғылымның еншісінде болады, өйткені ол танымның шекарасын кеңейтеді әрі сонымен бірге елдің дамуына, оның экономикасының өсуіне күшті әсер етеді.

Ғылым тек ел көлемінде ғана емес, әр адам үшін де маңызды. Бұл әлемнің бейнесін әлдеқайда бай және жан-жақты етеді, оның қаншалықты күрделі құрылымдалғанын және көзге көрінетін көкжиекте болып жатқан барлық процестердің әлі зерттелмеген терең себептерінің бар екенін көруге мүмкіндік береді.

Мұның бәрі бұл әлем, бұл процестер қалай пайда болды деген философиялық сұрақтарға, терең ойларға әкеледі. Және де бұл өте қызықты.

– Өзіңнің келешегіңді қалай көресің?

– Кәсіби тұрғыдан мен өзімді тек зерттеуші ғалым ретінде ғана көрмеймін, маған жобалармен айналысу, өз білімім мен тәжірибемді пайдалана отырып, өзекті мәселелерді шешу қатты ұнайды. Бұл Лего ойыны сияқты: білімнің көптеген кірпішінен кез келген нәрсені – үйді, ұшақты, кейіпкердің денебітімін оларды дұрыс пропорцияда, дұрыс комбинацияларда біріктіру арқылы салуға болады. Менің мамандығым – қолданбалы биотехнология – нақты мәселелерді шешуді білдіреді. Әрине, ғылыми жобаны өзің жүргізу үшін зертхана салып, қажеттінің бәрімен жабдықтау және оны күтіп ұстауға инвестиция салу қажет — мұның бәрі өте қымбат. Бірақ, жапондар айтқандай, үлкен тапсырманы көптеген кішігірім тапсырмаларға бөліп, содан кейін мақсатқа қол жеткізуге болады.

Университеттегі немесе ғылыми-зерттеу институтындағы ғалымның жолы да өзінше тартымды. Ең бастысы, жұмыс жаныңа ләззат сыйлауы керек, сонда ғана күнделікті күйбең тірлік те ауыртпалық тудырмайды. Қалай болғанда да, мейлі ғылыми жобаларды жасау немесе тірі ағзалар мен олардың құрылымы туралы білімді зерттеу және насихаттау болсын, менің өмірім ғылыммен байланысты болады. Бұл маған өте қызықты.

Ғылымнан басқа, менің көптеген әуестігім бар. Музыканы жақсы көремін. Он бес жылдай уақыттан бері домбырада ойнаймын. Саяхаттағанды, әсіресе жабайы табиғатты аралағанды жақсы көремін. Соңғы кездері жаяу серуендеуге қызығушылық танытып жүрмін, жақында керемет әдемі Гранд Каньон мен Седон қаласына бардым. Ол жер өте әдемі екен. Өзім үшін жаңа жерлерді, елдерді және мәдениеттерді ашқанды ұнатамын. Залға барып жаттығулар жасау арқылы дене бітімімді ұстап тұрамын. Америкада баскетболмен айналыстым – маған ұнайтын, бірақ мектептен кейін ойнауға еш уақыт таппадым. Соңғы кездері суретке түсіргенді, камераға түсіргенді ұната бастадым. Мен кітап оқығанды, әсіресе психология, философия және қызықты көркем әдеби кітаптарды оқығанды ұнатамын. Петропавлда үйдегі кітапханамда кітап көп болғанымен, қазір оларды оқуға уақыт жетпейді.

Менің таяудағы жоспарым – семестрді аяқтау, үйге оралу және соңғы семестрге көшу. Болашақтағы жоспарым: бакалавриатты аяқтау, екі диплом алу және магистратурада, докторантурада оқуды жалғастыру, дәреже алу. Алға қарай жүре беремін, жаңа дүниелерді ашамын.

Әрине, кейде мен бейқам балалық шағымды сағынамын. Жақында жиырма бір жасқа толамын, есейіп келе жатқаным барған сайын сезіле бастайды. Мансаптан басқа отбасы құру туралы да ойлану керек. Қазір менің басымдықтарым - оқу және диплом алу. Алда не күтіп тұрғанын уақыт көрсетеді.

– Әмір, қызықты әңгімеңе рақмет. Оқырмандарға, өзіңнің қатарластарыңа, оқытушыларға тағы не айтар едің …

– Өзінің білімімен бөлісіп, болашағыма күш-жігерін салған барлық оқытушыларға, профессорларға және нұсқаушыларға алғысымды білдіргім келеді. Маған қолдау көрсетіп, сенім білдіргендері үшін достарыма, отбасыма және жақындарыма айтар алғысым шексіз. Мектеп кезімнен армандаған америкалық жоғары оқу орнында оқудың бірегей мүмкіндігін берген Kozybayev University мен Аризона Университетіне, министрлікке және мемлекетке ерекше алғыс айтамын. Америкада тегін оқудың баға жетпес мүмкіндігі үшін шексіз ризамын, себебі оқу ақылы болса мұны отбасым ешқашан төлей алмайтын еді. бағдарламаны әзірлеуге және іске асыруға қатысқандардың барлығына алғыс айтамын.

Мен жастарға өршіл әрі әлемге ашық болыңыздар дер едім. Шетелде оқу – бұл жақындарыңыздың қолдауынсыз бәрі басқаша болатын жаңа ортада өмір сүру тәжірибесі. Бұл ересек өмір – бюджетті жоспарлап, есепшоттарды төлеу қажет, күнделікті үй шаруасымен айналысып, мүмкіндігінше тәуелсіз және жинақы болу қажет. Сонымен қатар, үй тапсырмасын орындап, тіпті қаржылық қауіпсіздік аймағында болу үшін жұмыс істеу керек болады. Бұл құнды тәжірибе жинақтап, білім мен дағдыларды алуға, содан кейін өз еліңе оралып, еліңді дамыту үшін жинақтаған тәжірибеңді қолдануға мүмкіндік. Әрине, бұл сонымен қатар өмір бойы сақталатын әртүрлі мәдениеттер мен менталитеттегі адамдармен достық қарым-қатынас орнату мүмкіндігі.

Аризона Университетімен қос дипломды бағдарламамыздың бірінші ағынына: «Ешқашан тоқтамаңыз, алға жылжыңыз! Есіңізде болсын, кез келген қиындық бізді шыңдайтын әрі жетілдіретін сабақ!» деген тілек айтар едім. Аризона Университетінің символы – бұл штатта тұратын жабайы мысық. Сондықтан мұнда: «Мысықтар, күштеріңді жинап, алға қарай ұмтылыңдар!» дейді. Бұл дегеніміз – берілмеңіз және алға ұмтылыңыз!

---

АННОТАЦИЯ

История Амира Агзамова, обучающегося по программе двойного диплома СКУ им. М. Козыбаева и Университета Аризоны демонстрирует, что международная интеграция и доступность качественного образования могут стать реальностью для каждого талантливого студента, позволяя не только получать мировые знания и навыки, но и активно участвовать в международных исследованиях и научных проектах.