Дарынды балаларды қолдау – басты міндет. «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы

2024 жыл қазақстандық мектеп оқушыларының көңіл қуантатын табыстарымен есте қалды: халықаралық олимпиадаларда 563 медаль, оның ішінде 77 алтын медаль алды. Биылғы жыл IZhO-2025 математика, физика және информатикадан Халықаралық Жәутіков олимпиадасымен басталып, біздің оқушылар 21 алтын медаль жеңіп алды. Алғаш рет IBO стандарттары бойынша республикалық биология олимпиадасының практикалық туры өтті, бұл қазақстандық биология олимпиадасы қозғалысында маңызды оқиға болды. Өз қабілеттерін жан-жақты дамытатын мамандандырылған мектептерде оқу үшін үздік оқушыларды іріктеу жұмыстары жалғасуда. Бұл ретте еліміздің интеллектуалдық әлеуетін дамыту, дарынды оқушылар мен дарынды жастарды қолдау мәселелерін шешуге арналған «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы басты рөл атқарады. Бұл жұмыс төңірегінде «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығының директоры Ғаджембек ТҰРСҰНОВПЕН әңгімелескен едік.

1998 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасымен құрылған «Дарын» орталығы бүгінгі таңда 66 347 бала оқитын 130 мамандандырылған мектептің қызметін үйлестіреді, оның ішінде 12 437-сі ауылдық жерден келген оқушы. 90 мектеп-интернатта 17851 оқушы тұрады, оның 32-сі «Білім-Инновация» мамандандырылған мектеп-интернаты, 7-і республикалық білім беру ұйымдары.

Орталық Қазақстанның жаратылыстану, математика және әлеуметтік ғылымдар саласындағы дарынды балаларының әлеуеті мен шығармашылық қабілеттерін анықтау, дамыту және іске асырудың бірыңғай заманауи жүйесін құруға бағытталған.

Орталықтың міндеттеріне дарынды балаларға, сондай-ақ жаңашыл педагогтерге және жас дарындармен жұмыс істейтін инновациялық білім беру ұйымдарына қолдау көрсету және бағыт-бағдар беру кіреді.

Орталықтың мамандары дарынды балалармен және дарынды жастармен жұмыс істеудің жаңа білім беру бағдарламаларын, тиімді әдістері мен технологияларын әзірлеп, сынақтан өткізеді.

Өңірлердің әлеуетін ашу үшін өңірлік орталықтар жұмыс істейді.

Осы мақсатта «Дарын» дарынды балалармен және дарынды жастармен жұмыстың республикалық моделін жүзеге асыруды қамтамасыз ететін ақпараттық-білім беру ортасын қалыптастырумен айналысады. Бұл орта интерактивті оқыту мен ақпарат алмасуға арналған цифрлық платформаны қамтиды, онда онлайн мектеп жұмыс істейді, семинарлар, олимпиадалар, жарыстар өткізіледі, цифрлық кітапханалар, бірлескен зерттеулер мен пікірталас алаңдары орналасқан. Осылайша, ол оқу материалдарына қолжетімділікті кеңейтуге және жеке оқытуды қамтамасыз етуге көмектеседі.

Орталықтың функцияларының бірі – дарынды балалар мен жастарды әлеуметтік-құқықтық қорғауды қамтамасыз ету. «Дарын» орталығы оқу үдерісін реттейтін және академиялық адалдықты сақтауға, білім алуға тең қолжетімділік үшін жағдай жасауға, сондай-ақ әлеуметтік қолдауды қамтамасыз ету шараларына бағытталған нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу арқылы құқықтық қорғауды қамтамасыз етеді.

– Ғаждембек Қуанышұлы, оқыту деңгейін жақсартқысы келетін кез келген мектеп сізге хабарласа ала ма? Мектептерге қолдау қалай көрсетіледі?

– Иә, біздің қолдауымыз бен көмегімізді алғысы келетін мектептер бізбен ресми арналар – веб-сайт, телефондар, электрондық пошта, е-өтініш жүйесі және өңірлік орталықтар арқылы хабарласа алады.

Дарынды балалармен жұмыс істейтін мамандандырылған білім беру ұйымдары дарындылықты анықтау және дамыту бойынша әдістемелік ұсыныстар, кеңестер және бағдарламалар түрінде біздің қолдауымызды алады.

Сондай-ақ, кәсіби құзіреттілікті дамыту, педагог-психологтардың біліктілігі мен дағдыларын арттыру мақсатында ауыл және қала мектептерінің мұғалімдеріне түрлі пәндер бойынша оқыту семинарларын өткіземіз.

– «Дарын» өңірлік орталықтары туралы айтып өттіңіз, олардың қызметі қандай және оларды қалай табуға болады?

– «Дарын» өңірлік орталықтары – ғылым, өнер, спорт және басқа да салалардағы дарынды балаларға қолдау көрсететін білім беру мекемелері. Олар дарынды балаларды анықтауға және дамытуға бағытталған аймақтық іс-шараларды ұйымдастырады. Біздің дарынды балалармен жұмыс жөніндегі өңірлік орталықтар барлық облыстар мен республикалық маңызы бар қалаларда жұмыс істейді.

– Орталықтың соңғы кездегі қандай ғылыми зерттеулерін ерекше атап көрсете аласыз?

– 2023 жылы «Дарынды және ынталы оқушыларды қолдаудың кешенді бағдарламасын әзірлеу» тақырыбы бойынша «Білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың ғылыми негіздері» ғылыми-техникалық бағдарламасын жүзеге асыруды аяқтадық.

Оның нәтижесі қазақстандық мектеп оқушыларының бойындағы дарындылықты анықтау және дамыту бойынша психологиялық-педагогикалық зерттеулер бағдарламасының енгізілуі болды, оның аясында үш шетелдік психологиялық тест пен әдістемелер бейімделіп, екі отандық әдістеме әзірленіп, бейімделді.

БЕС БАҒЫТ БОЙЫНША ЖҰМЫС

«Дарын» орталығы тиісті бөлімдердің қызметі бағытталған бес бағыт бойынша жұмыс істейді.

Педагогикалық шеберлік және психологиялық қызмет кафедрасы Қазақстан Республикасында дарындылықты оң іске асыруға оңтайлы ықпал ететін білім беру ортасын қалыптастыруға және дарынды балаларға психологиялық қолдау көрсетуге ықпал етеді.

Жағымды білім беру ортасы инновациялық әдістерге қол жеткізуді, оқуға қолайлы жағдайды және студенттерге жеке көзқарасты білдіреді.

Психологиялық қолдау эмоционалды тұрақтылықты, стреске қарсы тұруды және тұлғалық ынталандыруды қолдау мен дамытуды қамтиды. Мектептерде баланың бойындағы тұлғалық қасиеттері мен зерттеушілік дағдыларын дамытуға көп көңіл бөлінеді.

Зияткерлік іс-шаралар және халықаралық ынтымақтастық бөлімі Қазақстан Республикасының дарынды оқушыларын іздеу, іріктеу, оқыту және дамыту бойынша іс-шараларды жүзеге асырады.

Олимпиадалық резервті пәндік олимпиадаларға дайындаудың жоғары деңгейіне жету үшін Қазақстан Республикасының ұлттық құрама командасын халықаралық олимпиадаларға қатысуға дайындау үшін отандық және шетелдік жаттықтырушы-ғалымдарды тарту жұмыстары жетілдірілуде. Бұл, ең алдымен, жабдықталған ғылыми зертханаларда тәжірибелік/эксперименттік сабақтарға арналған оқу-жаттығу жиындарын ұйымдастыруға қатысты, өйткені біздің қатысушылар халықаралық олимпиадаларда ең көп ұпай санын эксперименттік бөлімді аяқтаған кезде жоғалтады.

Жобалық іс-әрекет және дарынды мектеп оқушыларының шығармашылығын дамыту бөлімі жоба байқауларын ұйымдастыру және өткізу арқылы дарынды мектеп оқушыларының зерттеушілік және шығармашылық қабілеттерін дамытумен және қолдаумен айналысады.

Атап айтқанда, 2024 жылы келесі конкурстар өткізілді:

1. «Зерде» 2-7 сынып оқушыларының ғылыми жобалары мен шығармашылық жұмыстарының республикалық конкурсы.

2. Жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық ғылыми жобалар конкурсы.

3. Ө. Жолдасбеков атындағы математика және механика бойынша халықаралық ғылыми жобалар конкурсы.

4. Regeneron ISEF жаһандық ғылыми және инженерлік конкурсы.

5. 5-8 сынып оқушыларына арналған «ProЕco» республикалық экологиялық жобалар конкурсы.

Жеңімпаздар I, II және III дәрежелі дипломдармен, алтын, күміс және қола медальдармен марапатталады.

Бұл марапаттар олардың жетістіктерін мойындау ғана емес, сонымен қатар оқу орындарына түсу кезіндегі маңызды дәлел.

Жеңімпаздар беделді ЖОО-лар мен мамандандырылған білім беру бағдарламаларына түсу мүмкіндіктерін арттыратын қосымша мүмкіндіктерге ие болады.

Үздік жобалар АҚШ-тағы Regeneron ISEF сияқты халықаралық ғылыми конкурстарда ұсынылуы мүмкін, бұл мектеп оқушыларына әлемдік ғылыми қауымдастыққа және дамудың жаңа перспективаларына жол ашады.

Сонымен қатар, жеңімпаздар тәжірибелі тәлімгерлердің жетекшілігімен өз жобаларымен жұмысын жалғастыра алады, сондай-ақ ғылыми семинарларға, шеберлік сыныптарына және тағылымдамадан өтуге шақыру алады, онда олар білімдерін тереңдетіп, жаңа дағдыларды игереді.

Республикалық және халықаралық ғылыми жобалар конкурстарына қатысу мектеп оқушыларының қабілеттерін ашуға көмектесіп қана қоймай, сонымен қатар олардың идеяларын жүзеге асыруға, танылуына және ұлы ғылыми жаңалықтар әлеміне алғашқы қадам жасауға мүмкіндік бере отырып, олардың болашақ кәсіптері үшін берік негіз қалайды.

Педагогикалық шеберлік және психологиялық қызмет кафедрасы балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерді даярлау және құзыреттілігін арттыру бойынша білім беру бағдарламаларын жүзеге асырады; мамандандырылған білім беру ұйымдарының қызметіне мониторингтік зерттеулер мен талдау жүргізеді; ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді әзірлейді; білім беру мазмұнын жаңарту жағдайында білім беру және тәрбиелеу мәселелері бойынша республикалық және халықаралық конференциялар, кеңестер, семинарлар, форумдар, пікірталас алаңдарын ұйымдастырады және өткізеді; дарынды балаларды анықтау мен дамытудың қазақстандық әдістерін әзірлейді және енгізеді және т.б.

«Дарын» орталығы Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрінің бұйрығына сәйкес білім беру ұйымдарының педагогтеріне арналған конкурстар өткізеді:

1. «Үздік авторлық бағдарлама» республикалық конкурсы.

2. «Жылдың үздік психологы» республикалық конкурсы.

3. «Педагогикалық идеялар фестивалі» республикалық конкурсы.

4. «Математикалық регата» математика пәнінің мұғалімдеріне арналған республикалық олимпиадасы.

5. «Талантты ұстаз – дарынды балаларға» жас педагогтердің республикалық олимпиадасы.

6. «Алтын тұғыр» бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған республикалық конкурс.

Олардың басты мақсаты – педагогтердің шығармашылық өзін-өзі тану және кәсіби өсуін ынталандыру, Қазақстан мектептерінің басшылары мен мұғалімдерінің инновациялық тәжірибесін зерделеу және тарату, оқу пәндерінің, элективті курстардың, арнайы курстардың және пәндер бойынша элективті курстардың өзіндік бағдарламаларын жасайтын үздік мұғалімдердің озық авторлық тәжірибесін анықтау және тарату, мұғалімнің оң қоғамдық имиджін және бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру.

Конкурсқа гимназиялардың, лицейлердің және жеке пәндер бойынша бейіндік мектептердің оқу жоспарларының мектеп (факультативтік) компоненті пәндері (курстары) бойынша оқу-әдістемелік кешендерді, кіріктірілген білім беру бағдарламаларын, оқу-әдістемелік құралдар мен ұсыныстарды, дидактикалық материалдарды, білім, білік және дағдыларды бақылауға арналған тестілерді ұсынуға болады.

Барлық авторлық бағдарламалар қалалық және аудандық кезеңдерден және сараптамадан өтеді, оның қорытындысы бойынша қатысушылар финалдық турға шақырылады.

Ақпараттық технологиялар және зияткерлік іс-шараларды цифрландыру бөлімі жоспарланған іс-шаралардың жекелеген кезеңдерінің онлайн форматқа көшуіне байланысты ақпараттық жүйелердің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге жауапты.

Бұқаралық ақпарат құралдарымен қамтамасыз ету және баспа бөлімі орталықтың іс-шараларын ақпараттық қамтамасыз етеді, сондай-ақ мамандандырылған білім беру ұйымдарының қызметін қолдау үшін баспа материалдары мен оқу-әдістемелік құралдарды басып шығарады.

– «Дарын» мектептерінде білім алу басқа мектептерден несімен ерекшеленеді?

– Біріншіден, бұл балалардың бейімділігі мен қабілетіне қарай әртүрлі бағытта терең білім беру.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы 87 мектептен бөлек, ІТ, әскери-спорттық, музыкалық-эстетикалық, қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын Абай атындағы мектептер, валеологиялық мектеп пен көпсалалы мектептер ашылды.

Екіншіден, білім беру үрдісі ұлттық білім беру жүйесін халықаралық стандарттармен интеграциялау арқылы ұйымдастырылады. Бұл тәсіл балалардың әлеуетін барынша арттыруға және олардың интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Біздің есептеуіміз бойынша, «Дарын» мектебін бітірген түлектердің 97%-ы жоғары дайындық деңгейінің және ҰБТ-да тамаша нәтижелерінің арқасында еліміздің жетекші жоғары оқу орындарына түседі.

«ДАРЫН» МЕКТЕПТЕРІН ҚАЙДАН ТАБУҒА БОЛАДЫ ЖӘНЕ ОЛ МЕКТЕПТЕРДЕ ҚАЛАЙ ОҚУҒА БОЛАДЫ?

Дарын мектептерінде оқу тегін. Мектептер еліміздің барлық өңірлерінде орналасқан және жергілікті атқарушы органдар бөлген ғимараттарда орналасқан.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы мектептер еліміздің барлық өңірлеріне таралған.

Төрт қалада көпсалалы мектептер ашылды:

1. Орал – С. Сейфуллин атындағы №11 дарынды балаларға арналған облыстық мамандандырылған мектеп-лицей-интернаты.

2. Павлодар – Ы. Алтынсарин атындағы дарынды балаларға арналған облыстық қазақ мектеп-интернаты және дарынды балаларға арналған № 8 облыстық мамандандырылған мектеп-лицейі.

3. Сарыағаш – Сарыағаш ауданының № 4 мамандандырылған мектеп-интернаты.

4. Алматы – Шоқан Уәлиханов атындағы №12 мамандандырылған гимназия.

Абай атындағы қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын мектептер:

1. Абай атындағы мамандандырылған мектеп-гимназия-интернаты, Абай ауданы, Абай ауданы, Қарауыл ауылы.

2. Абай атындағы дарынды балаларға арналған №3 облыстық мамандандырылған мектеп-интернаты, Көкшетау қаласы.

3. Алматы облыстық Абай атындағы мамандандырылған мектеп-интернаты.

4. Қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын дарынды балаларға арналған Абай атындағы мамандандырылған мектеп-гимназиясы, Жамбыл облысы, Тараз қаласы.

5. Абай атындағы дарынды балаларға арналған облыстық мамандандырылған мектеп-гимназия-интернаты, Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы.

6. Дарынды балаларға арналған мамандандырылған сыныптары бар Абай атындағы мектеп, Қызылорда қаласы.

7. Абай атындағы дарынды балаларға арналған мектеп-гимназия, Павлодар қаласы.

8. Абай атындағы қазақ мектеп-гимназиясы, Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы.

9. Абай атындағы мамандандырылған мектеп-интернаты, Ұлытау ауданы, Жезқазған қаласы.

10. Абай Құнанбаев атындағы № 87 мектеп-гимназиясы, Астана қаласы.

11. Қазақ тілі мен әдебиетін тереңдетіп оқытатын Абай атындағы дарынды балаларға арналған республикалық мамандандырылған орта мектеп-интернаты, ҚР ОАМ, Алматы қаласы.

IT-мектептер:

1. Өскемен – Облыстық мамандандырылған ІТ мектеп-лицейі.

2. Тараз – дарынды балаларға арналған мамандандырылған IT мектеп-интернаты.

3. Шымкент – дарынды балаларға арналған №1 мамандандырылған ІТ мектеп-интернаты.

4. Орал – Батыс Қазақстан облыстық дарынды балаларға арналған мамандандырылған ақпараттық технологиялар мектеп-лицей-интернаты.

5. Қарағанды – Мамандандырылған ақпараттық технологиялар мектеп-лицей-интернаты.

6. Теміртау – «Озат» мамандандырылған ақпараттық технологиялар мектеп-лицейі.

7. Қостанай – «Озат» мамандандырылған ақпараттық технологиялар мектеп-лицей-интернаты.

Музыкалық-эстетикалық мектептер:

1. Атырау – Нұрғиса Тілендиев атындағы мамандандырылған мектеп-гимназия-интернаты.

2. Қарағанды – Мамандандырылған музыка мектеп-интернаты.

3. Павлодар – «Музыкалық колледж – дарынды балаларға арналған музыкалық мектеп-интернаты» кешені.

4. Петропавл қаласы – «Өнер колледжі – Ермек Серкебаев атындағы өнерде дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернаты» кешені.

5. Шымкент – Батырбек Өтеп атындағы «Өнер» мамандандырылған мектеп-интернаты.

6. Алматы – №199 мамандандырылған гимназия.

Әскери-спорттық:

1. Семей қаласы – Ш. Уәлиханов атындағы дарынды балаларға арналған «Жас Ұлан» мамандандырылған ерлер мектеп-лицей-интернаты.

2. Павлодар – Қабанбай батыр атындағы «Жас сарбаз» облыстық мамандандырылған мектеп-лицей-интернаты.

3. Өскемен – Шығыс Қазақстан облыстық спорттағы дарынды балаларға арналған олимпиадалық резерв мамандандырылған мектеп-интернат-колледжі.

4. Петропавл қаласы – Солтүстік Қазақстан облыстық мамандандырылған мектеп-интернат-олимпиадалық резерв колледжі.

5. Алматы – «Арыстан» мамандандырылған лицейі.

Сондай-ақ Өскемен қаласында валеологиялық бағыттағы бір мектеп – дарынды балаларға арналған валеологиялық мамандандырылған мектеп-кешені ашылды.

95 мектепте тұрмыстық жағдай жасалған және дарынды ұлдар мен жасөспірімдерге арналған мектептер Түркістан, Тараз, Астана, Ақтөбе, Павлодар және Шымкент қалаларында, ал қыздар мектептері Тараз, Павлодар, Шымкент, Астана қалаларында орналасқан.

Мектептердегі оқушылар саны орта есеппен 500 баланы құрайды. Әр сыныпта 24 оқушыдан аспайды. Шет тілдерін оқыту 12 адамнан аспайтын топтарда жүргізіледі. Оқыту мемлекеттік және орыс тілдерінде жүргізіледі.

«ДАРЫН» МЕКТЕБІНЕ ҚАЛАЙ ТҮСУГЕ БОЛАДЫ

«Дарын» мамандандырылған білім беру ұйымдарына оқуға түсуге үміткерлерді тіркеу және құжаттарын қабылдау 1 ақпан мен 15 сәуір аралығында www.qabyldau.daryn.kz порталында жүзеге асырылады.

Іріктеу академиялық адалдықты, ашықтықты және айқындықты сақтай отырып, конкурстық негізде жүзеге асырылады. Балалар 5-7-сыныпқа қабылданады. Математикалық сауаттылығы, оқу сауаттылығы және Қазақстан тарихын білуі бағаланады. Барлық студенттерге тең мүмкіндіктер беріледі; ауылдық жерлерден келген балалар облыстық мамандандырылған мектеп-интернаттарда білім ала алады.

Конкурстық іріктеу туралы ақпарат qabyldau.daryn.kz сайтында да орналастырылған, онда баланың әрбір ата-анасы немесе заңды өкілі толық ақпаратты ала алады.

Оқуға түсушілер санының жылдан жылға артып келе жатқанын айта кету керек. Мәселен, 2022–2023 оқу жылында 13280 оқушы тіркелсе, 2023–2024 оқу жылында – 16018, 2024–2025 оқу жылында – 18211 оқушы тіркелді.

ПЕДАГОГТЕР – ЕҢ ҚҰНДЫ РЕСУРС

– Мектептегі оқыту деңгейі неге байланысты?

– Біріншіден, жоғары құзыреттілікке ие болумен қатар, балалармен жұмыс жасай алатын, олардың мықты жақтарын ашып, мүмкіндіктерін дамытатын мұғалімдердің кәсіби шеберлігіне байланысты. Әрбір баланың қабілетін ашуға көмектесетін жеке көзқарас та маңызды.

Мектептің материалдық-техникалық базасы, заманауи құрал-жабдықтардың болуы және пәндерді тереңдетіп оқуға және зерттеушілік немесе шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ететін ресурстарға қолжетімділік маңызды рөл атқарады.

Қосымша білім беру мүмкіндіктерін қамтамасыз ету үшін жоғары оқу орындарымен және ғылыми мекемелермен ынтымақтастық жасау да маңызды.

Балалар жобаларды жүзеге асырып, конкурстар мен зерттеулерге қатыса алатын ұжымдағы атмосфераның маңыздылығы шешуші рөл атқарады. Әріптестерімен және тәлімгерлермен өзара қарым-қатынас олардың дамуына көмектеседі.

Мұғалімдердің кәсібилігін, жеке көзқарасты, заманауи технологияларды және қолдайтын жайлы ортаны қамтитын кешенді тәсіл ғана әр оқушының табысты оқуын және әлеуетін дамытуды қамтамасыз ете алады.

«Дарын» орталығы мамандандырылған мектептерде оқытудың жоғары деңгейде өтуіне бар күш-жігерін салуда. Мұғалімдер қатаң іріктеуден өтеді. Дарын мектептерінде 8156 педагог жұмыс істейді, оның 1586-ы модератор, 1302-і сарапшы, 2468-і педагог-зерттеуші, 542-і шебер ұстаз.

2024 жылы «Дарын» мамандандырылған мектептерінің мұғалімдері мен басшыларына арналған отызға жуық іс-шара: пән мұғалімдеріне арналған оқу-әдістемелік семинарлар, басшылық құрамға арналған тренингтер, шеберлік сыныптары, педагогикалық шеберлік конкурстары өткізілді.

Жыл сайын оқу-әдістемелік кеңестің кеңейтілген отырыстары өткізіліп, оның барысында облыстық мамандандырылған мектептердің іс-тәжірибесі көрсетіліп, пән мұғалімдерінің шығармашылық шеберханалары, инновациялық идеялар панорамалары (IT-жобалардың, авторлық бағдарламалардың, ғылыми-зерттеу жұмыстарының таныстырылымдары), студенттердің шығармашылық жұмыстарының таныстырылымдары өткізіледі.

Келешегі зор тәжірибені тарату және өскелең ұрпақты тәрбиелеудегі басым құндылықтарды анықтау мақсатында жыл сайын республиканың мамандандырылған мектептерінің мұғалімдеріне арналған Республикалық тамыз педагогикалық конференциясы өткізіледі, онда мамандандырылған мектептерде оқу үдерісін ұйымдастырудың заманауи тәсілдерін талқылау үшін тақырыптық алаңдар мен педагогикалық семинарлар өткізіледі.

«Оқушыларды ғылыми жобалар мен тарих пәнінен олимпиадаларға дайындаудың ерекшеліктері» атты республикалық оқу-әдістемелік семинарын өткізгені үшін үлкен алғысымызды білдіреміз, деп жазады конференцияға қатысқан мұғалімдер өз пікірлерінде. – Ұсынылған әдіс-тәсілдердің барлығы өте қызықты. Баяндамашылар барлығын анық түсіндіріп, тіпті жұмыс түрлерін де көрсетті. Семинарды ұйымдастырушылар тарапынан жасалған атмосфера өте жылы әрі тамаша болды. Біз тағы да осындай іс-шараны асыға күтеміз».

«Толық ақпарат үшін педагогтер мен ұйымдастырушыларға үлкен алғысымды білдіремін. Балалармен жұмыс жасауда өзім үшін көптеген жаңалықтар аштым және көптеген жаңа әдістерді үйрендім. Өз жұмысымда міндетті түрде кейбір әдістерді қолданатын боламын, өйткені бұл біздің балаларымыз үшін өте маңызды. Осындай семинарларды мүмкіндігінше көп өткізу керек. Мен тағы да барып, қатысуға қуаныштымын!»

Жыл сайын біздің іс-шаралардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері республикалық «Жылдың үздік педагогі» атағының иегерлері атануы орталық әдістерінің тиімділігін дәлелдейді. 2024 жылы еліміздегі ең үздік 64 мұғалімнің ішінде дарынды балаларға арналған мамандандырылған «Дарын» мектептерінің 16 мұғалімі марапатталды.

– Ғаждембек Қуанышұлы, білім сапасын арттыру бағытындағы мектептердің белсенділігі туралы айтсақ, жылдан-жылға артып келе жатыр ма? Мектептердің деңгейі өсіп жатыр ма, нені атап өтуге болады? Жас мұғалімдердің аға буыннан қандай айырмашылығы бар?

– Иә, білім сапасын арттыру бағытында мектептердің белсенділігі жыл санап артып келеді. Бұл жаңа білім беру технологияларын ұдайы енгізу, оқу бағдарламаларын жаңарту, сондай-ақ мұғалімдер мен студенттердің жағдайын жақсартумен байланысты. Соңғы жылдары мектептердің, әсіресе, біліктілікті арттыру және оқу үдерісін жаңғырту бойынша түрлі бағдарламаларға қатысатын мектептердің деңгейі айтарлықтай өсті. Сондай-ақ мектептерде жобалық оқыту, цифрландыру және онлайн платформаларды пайдалану сияқты оқытудың инновациялық әдістері белсенді түрде енгізіліп жатқанын атап өткен жөн, бұл білім сапасын арттыруға ықпал етеді.

Ал жас мұғалімдерге келетін болсақ, олар бірнеше аспект бойынша аға буыннан ерекшеленеді. Жас мамандар көбінесе жаңа технологияларға ашық және цифрлық ресурстар мен бағдарламаларды белсенді пайдаланады, бұл оларға оқу процесін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Олар неғұрлым икемді және оқытудың заманауи тәсілдеріне бағытталған, тәжірибе жасауға және жаңа әдістерді енгізуге ұмтылады. Сонымен қатар, аға буынның тәжірибесі мол, педагогика саласында терең білімі бар және құнды әдістемелік көмек көрсете алады. Олар көбінесе оқу үрдісінде тірек ретінде әрекет етеді, балалармен жұмыс істеудің білімі мен дағдыларын кіші әріптестеріне береді, бұл оқу процесінде тәжірибе мен инновацияның үйлесімді үйлесімін жасайды.

«ДАРЫН» ӨЗ ТӘЖІРИБЕСІМЕН БӨЛІСЕДІ

Еліміздің түкпір-түкпіріндегі білім ошақтарына семинарлар, тренингтер, тәжірибе алмасу, талантты ұстаздар дайындау арқылы үздік мектептердің тәжірибесін таратуда «Дарын» орталығы өте маңызды рөл атқарады.

Қала мен ауыл мектептерінің білім сапасының алшақтығын азайту, ауыл мектептеріне қолдау көрсету және тәлімгерлік көмек көрсету мақсатында «Дарын» республикалық тәжірибелік білім беру мекемесі «KÈMEKTIMES» тәлімгерлік жобасын жүзеге асыруда. Оның мақсаты – мектептерге жаңартылған білім беру мазмұнын енгізу жағдайында ауыл мұғалімдеріне білім сапасын арттыру мәселелерін шешуде практикалық көмек көрсету.

Жоба аясында мектептерде оқыту мен тәрбиелеудің жаңа практикасын құруға, педагогикалық ұжымдардың тұрақты уәждемесін қалыптастыруға бағытталған оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың жаңа тәсілдерін енгізу бойынша жұмыс жүргізілуде, сондай-ақ ол педагогтердің табысты дамуына, олардың өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі дамыту әдістерін игеруіне ықпал етуге арналған.

Жобаны жүзеге асыру барысында

мамандандырылған білім беру ұйымдары көрсеткіштері төмен ауыл мектептерімен өзара ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойды.

Мысалы, Түркістан облысы білім басқармасының Сарыағаш ауданы № 4 мамандандырылған мектеп-интернатының базасында ауыл мектептеріндегі оқу-тәрбие үрдісін жетілдіру мақсатында «Шағын жинақты мектептермен серіктестік аясында білім сапасын арттыру мәселелері мен инновациялық әдіс-тәсілдері» тақырыбында республикалық семинар өтті.

Жамбыл облысының мамандандырылған білім беру ұйымдарында «Robotics Challenge» байқауы, оқушыларға арналған «Робототехника мүмкіндіктері» семинары, роботтар көрмесі, STEM-зертханаларда шеберлік сыныптары ұйымдастырылды.

Павлодар ауданындағы ауыл мектептеріне «I-KOMEK» жас мамандарымен жұмыс жасауда, пәндік олимпиадаларға дайындықта, жаратылыстану-математика бағытындағы пәндерді күрделі тақырыптарды оқуда зертханалық құрал-жабдықтар мен техникалық құралдарды пайдалана отырып оқытуда, сондай-ақ оқу жобаларын жүзеге асыруда әдістемелік қолдау көрсетіледі.

«ДАРЫН» ОЛИМПИАДАЛАРЫ

2024 жылы Қазақстанда 1,5 миллионнан астам оқушыны қамтыған республикалық және халықаралық деңгейдегі 80-нен астам іс-шара ұйымдастырылды, бұл елдегі барлық оқушылардың 38,5%-ын пайызын құрайды. Оның ішінде 15 жалпы білім беретін пәндер бойынша олимпиадалар, шығармашылық және зияткерлік байқаулар, жобалар, фестивальдар және т.б. Бұл іс-шаралар дарынды балалармен олардың әлеуетін дамытуға бағытталған жұмыстың маңызды бөлігі болып табылады.

Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев бастама жасаған ауыл мектептері оқушыларының Республикалық олимпиадасына ерекше назар аудару керек. 2024 жылы оған 113 мыңнан астам мектеп оқушысы қатысты, бұл өткен жылмен салыстырғанда 35 мыңға көп.

«Дарын» олимпиадалық резервінің мүшелері үшін халықаралық олимпиадаларға дайындық үшін 27 республикалық және 5 халықаралық оқу-жаттығу жиындары өткізілді. Бұл қазақстандық оқушыларға зияткерлік сайыстарда жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік берді.

2024 жылы 1816 қазақстандық оқушы 35 халықаралық олимпиада мен жарысқа қатысып, 563 медальды: 77 алтын, 201 күміс, 285 қола медальды және 51 сертификатты жеңіп алды. Бұл жетістіктер Қазақстандағы білімнің жоғары деңгейін және мектеп оқушыларының әлемдік деңгейде жетекші орындарды иеленуге ұмтылысын растайды. Салыстыру үшін, 2014 жылы қазақстандық мектеп оқушылары 172 медальды, оның ішінде 27 алтын, 53 күміс және 92 қола медальды жеңіп алды.

Оқушылар робототехника бойынша халықаралық чемпионаттарда да тамаша нәтиже көрсетті. Әсіресе, Қазақстан құрамасының робототехника бойынша «First Global Challenge» Дүниежүзілік чемпионатындағы жеңісін атап өту керек, онда ел құрамасы үшінші жыл қатарынан 190 елдің командасын жеңіп, жеңіске жетті. Сонымен қатар, жас таланттарымыз Балқан түбегіндегі ең үздік математиктер үштігіне еніп, мектеп оқушыларының үш ғылыми жұмысы 70-тен астам елден келген 2000 қатысушының арасында Regeneron ISEF-2024 дүниежүзілік ғылыми және инженерлік байқауында беделді жүлделермен марапатталды.

2024 жылы Қазақстан Республикасының құрама командалары ең беделді 7 әлемдік олимпиадаға: математика (IMO), физика (IPhO), биология (IBO), лингвистика (IOL), химия (IChO), география (IGeO) және информатика (IOI) бойынша халықаралық олимпиадаға қатысты. Бұл жарыстарда оқушылар 26 медаль, оның ішінде 2 алтын, 12 күміс және 12 қола медальді жеңіп алды. Бұл 23 медаль алған былтырғы көрсеткіштен асып түсті.

2022 жылдан бастап жалпы білім беретін пәндер бойынша халықаралық олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері, сондай-ақ оларды дайындаған педагогтерге Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша біржолғы сыйақы тағайындау көзделген. 2024 жылы 26 оқушыға 77,5 миллион теңге, 24 педагогке 6,4 миллион теңге біржолғы сыйақы төленді. Сонымен қатар, халықаралық олимпиадалардың жеңімпаздары кез келген қазақстандық жоғары оқу орындарында оқуға грант алады.

«Дарын» олимпиадалары офлайн және онлайн форматта өтеді және бірнеше кезеңнен тұрады: мектеп, аудандық, облыстық және республикалық. Жеңімпаздар дипломдармен және медальдармен марапатталады. Сонымен қатар, үздік жеңімпаздарды еліміздің жетекші университеттерінен ректорлық гранттар күтеді.

Олимпиадаларды сәтті өткізу үшін «Дарын» орталығының платформасы мен өз сервері бар. Информатика олимпиадаларынан басқа қатысушылардың шешімдері қолмен тексеріледі, ал тапсырмаларды мектеп бағдарламасына да, терең білімге де сүйене отырып, сарапшылар әзірлейді.

«Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы елдің зияткерлік әлеуетін дамытуға елеулі үлес қосуды жалғастыруда. Барлық жетістіктер педагогтердің, оқушылардың, ата-аналардың және мемлекеттік қолдаудың бірлескен күш-жігерінің нәтижесі.

Қазақстанда дарынды балаларды қолдау – бұл «Дарын» орталығы табысты шешетін, оқушылар мен педагогтерге жоғары нәтижелерге қол жеткізуге және дамытуға мүмкіндік беретін негізгі міндет.

---

АННОТАЦИЯ

Республиканский научно-практический центр «Дарын» осуществляет координацию деятельности 130 специализированных школ. Центр выполняет задачи выявления, развития и реализации потенциальных возможностей и творческих способностей одаренных детей Казахстана. Специалисты центра осуществляют разработку и апробацию новых образовательных программ и методик, а также обеспечивают социальную и правовую защиту одаренных детей и молодежи через разработку нормативных актов.