2024 жылы 3 қыркүйекте Алматыда Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық Ғылым академиясының базасында Қазақстан-Неміс ғылыми-зерттеу ынтымақтастығы орталығының (KGRCC) тұсаукесеріне арналған дөңгелек үстел өтті. Кездесуге отандық және неміс профессорлары, жоғары оқу орындарының ректорлары, экономикалық өркендеуге ғана емес, сонымен қатар Қазақстанда да, әлемдік ауқымда да экологияны сақтауға бағытталған ғылым мен білімнің дамуына мән беретіндердің барлығы жиналды. Дөңгелек үстел өткен Достық жұмыс атмосферасы ғылымның ешқандай шекарамен шектелмейтінін көрсетті. Әлемде көп нәрсе өзгеруі мүмкін, бірақ зерттеушілердің диалогы жалғасады және олардың бірлескен күш-жігері адамның шығармашылық күшінің негізін нығайтады.
Білім және ғылым саласындағы қазақстан-герман ынтымақтастығы, егер қазіргі Қазақстан туралы айтатын болсақ, 1990 жылдары, елдегі алғашқы Халықаралық ЖОО – Қазақстан-Неміс университеті ашылғанда басталды. Бұдан әрі Германия Федеративтік Республикасы мен Қазақстан Республикасының үкіметтері арасында Қазақстан-Неміс университетін дамыту жөніндегі ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Екі тарап университеттің бірлескен білім беру және ғылыми жобаларына барлық қолдау көрсетуге дайын екендіктерін білдірді.
Қазақстан-Неміс ғылыми-зерттеу орталығының құрылуын Қазақстан-Германия қатынастарының келесі маңызды кезеңі деп санауға болады. Оның ашылуының алдында 2023 жылы меморандумға қол қойылды, содан кейін бірқатар кездесулер мен көптеген келіссөздер өтті. Орталықтың ашылуы үшін екі тарап та көп жұмыс жасады.
Құрылып жатқан ғылыми орталықтың жұмысына белгілі ғалымдар, сондай-ақ жас зерттеушілер, студенттер мен бизнес-топтар тартылады, олар орталық ұйымдастырушыларының пікірінше, жақын арада осындай ынтымақтастыққа қызығушылық таныта алады.
Орталықтың тұсаукесері ғылым академиясының тарихи ғимаратында өтті және ғылыми жұртшылық пен БАҚ-тың қызығушылығын тудырды.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым академиясының президенті Ақылбек Күрішбаев құттықтау сөзін сөйлеп, Қазақстан-Неміс ғылыми-зерттеу ынтымақтастық орталығын құру екі елдің ынтымақтастығын нығайтудағы маңызды қадам және жаңа кезең екенін атап өтті. Бұл алғашқы халықаралық ғылыми орталық және ол жаңартылған Ұлттық Ғылым академиясында ашылады. Орталық ғылыми байланыстар жүйесін құру, ғалымдармен алмасу, жас ғалымдарды қолдау мәселелерін шешуге, экология, агробиология, білім беру, әлеуметтік даму, денсаулық сақтау салаларындағы зерттеулермен айналысуға арналған. Ақылбек Қажығұлұлы Қазақстан-Германия университетін 25 жылдығымен құттықтады.
Академиялық алмасуларды және екі елдің білім және ғылым саласындағы әртүрлі бірлескен жобаларын қолдау бойынша үлкен жұмысты Германияның академиялық алмасу қызметі (DAAD) жүргізеді. Дөңгелек үстел жұмысына ұйымның Бас хатшысы, доктор Кай Зикс қатысты. Ол жаңа ғылыми бастамаларды одан әрі қолдауға ұмтылысын білдірді, суды пайдалану, климат, жасыл сутегі өндірісі мәселелерінде пәнаралық тәсілдің маңыздылығын атап өтті.
«Соңғы уақытта Қазақстан мен Германия арасындағы ынтымақтастық барлық академиялық деңгейлерде өте маңызды мәнге ие болды. Біз Қазақстан мен Германия университеттері арасындағы 40-тан астам түрлі ынтымақтастық жобаларын қолдадық. Қазақстаннан мыңнан астам студент Германияның академиялық алмасу қызметінің (DAAD) қаржылай қолдауына ие болды.
Германияға оқуға келетін қазақстандық студенттер көбеюде. Қазақстан – Германия үшін және Орталық Азия өңіріндегі DAAD үшін өте құнды серіктес. Қазақстанда жоғары оқу орындары мен ғылымның қарқынды дамып келе жатқанын көріп отырмыз. Екінші жағынан, біз жаңа геосаяси жағдайдың Германия университеттерін осы аймақтан жаңа серіктестер іздеуге итермелейтінін көреміз. Менің ойымша, қазір жұмыла әрекет ету үшін өте сәтті сәт туды, бүгін біз болашақ ынтымақтастыққа өте жақсы негіз қалаймыз. Қазақстан-Неміс ғылыми орталығын құру ҚНУ және Қазақстанның басқа да жоғары оқу орындарының студенттері үшін тамаша мүмкіндіктер ашады. Олар зерттеу топтарының бір бөлігі бола алады»,-деп түсіндірді Кай Зикс мырза журнал тілшісіне.
Өңірдегі неғұрлым белсенді бірлескен қызмет үшін Германияның академиялық алмасу қызметі (DAAD) Бішкекте орталығы және Қазақстанда өкілдігі бар өзінің жаңа өңірлік кеңсесін ашады.
Дөңгелек үстелде сөз сөйлеген неміс және қазақстандық тараптан қатысушылар Қазақстан-Неміс университетінің екіжақты қарым-қатынастарды дамытудағы ерекше рөлін және ҚНУ президенті доктор Волрад Роммельдің өзіндік жемісті жұмысын, оның жаңа кезеңде қазақстандық және неміс ғылыми қоғамы арасындағы көпірді құруға қосқан зор үлесін атап өтті.
Доктор Роммель қатысушыларды ғылыми орталық жұмысының алдағы кезеңдерімен таныстырды. Алғашқы жыл Германия мен Қазақстанның зерттеушілері арасында диалог орнатуға, әріптестік байланыстар желісін құруға, қазақстандық және неміс ғылыми зерттеулерінің интеграциясымен институционалдық құрылымды қалыптастыруға бағытталады. Келесі кезең кең қоғамдық деңгейге шығу кезеңі болады, бұл кезеңде жүргізілген зерттеулердің нәтижелері бойынша мақалалар жарияланады, ғалымдар үшін түрлі семинарлар, халықаралық конференциялар, бірлескен ғылыми-зерттеу жобалары өткізіледі. Роммель мырза Тұрақты дамуға біртіндеп қадамдар жасалатынын атап өтті. Ол ғылымның, бостандықтың және жоғары сапалы білімнің қолданбалы бағыттарын дамыту қажеттілігіне баса назар аударды. Бұл үшін Болон процесінің шеңберінен шығып, ашық зерттеу кеңістігін құру қажет. Оның пікірінше, ғылыми серіктестік білім беруден өзгеше, өйткені мұнда тілдік кедергі проблемасы болмайды – жас ғалымдар, докторанттар әрдайым шет тілін біледі және профессор серпінді ынтымақтастыққа үміт білдірді. Ол сондай-ақ университеттердің консультативтік көмегі қажет болатынын айтты. Қазақстан университеттерімен ынтымақтасуға мүмкіндік беретін ғылыми орталықтың жұмыс топтары құрылады. Білім мен ғылымның жаңа деңгейге шығуына жағдай жасау үшін елдердің күш-жігерін біріктіру маңызды. Сонымен бірге ғылым мен білім өз алдына емес, елдің дамуы үшін маңызды.
Қазақстан-Неміс ғылыми-зерттеу ынтымақтастығы орталығын ұйымдастыру Халықаралық желілік ЖОО форматына курс алған Қазақстан-Неміс университетінің қызметін дамытудың маңызды бөлігі болып табылады. Бұл жұмыстың маңызды буыны ретінде елімізде жүзеге асырылып жатқан басқа да ауқымды жобаларды атап өтуге болады: Өскемен қаласында ғылыми-зерттеу институтын құру, Ақтау қаласында Қазақстан-Неміс тұрақты инженерия институтын (KINI) ұйымдастыру, Қазақ ұлттық аграрлық университетімен және неміс әріптес жоғары оқу орындарымен бірлескен филиал құру.
Басылымымызға Шығыс Қазақстан облысындағы неміс әріптестерімен бірлескен жұмыс жайлы баяндауға Алматыға дөңгелек үстелге қатысуға келген Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінің ректоры Сәуле Рахметуллина қуана келісті.
«Осы жылдың қыркүйек айында металлургия және пайдалы қазбаларды өндіру саласындағы Қазақстан-Неміс ғылым және технологиялар институты ашылады және біз неміс әріптестерімізбен бірлесіп, Германияның да, Қазақстанның да министрліктерінен қаржыландыруы бар бес жобаға өтінім бердік, тіпті Қазақстан тарапынан бір мегажоба бекітілді», –
деді Сәуле Жәдігерқызы.
ШҚО пайдалы қазбаларға, оның ішінде түсті, сирек және сирек жер металдарына бай. Оларды өндіру белсенді жүргізілуде және ЖОО осы жұмысқа кадрлар дайындауда. Алайда қазір ректор ғалымдардың күшімен әрі ЖОО-да жоғары білікті кадрларды даярлау есебінен пайдалы қазбаларды алудың әрбір сатысын барлаудан бастап қайта өңдеуге және металлургия өнеркәсібінің материалдарын алуға дейін экспорттан ел үшін тиімділік пен пайданы ғана емес, сонымен қатар экологияны сақтау бойынша міндетті жұмысты, яғни тұрақты дамуға қол жеткізуді көздейтін жоғары технологиялық деңгейге шығаруды үлкен міндет деп қойды. Адам өз жерінің ресурстарын тұтынушылық тұрғыдан сарқып қана қоймай, оны сақтау үшін барынша күш салатын бұл тәсілге қол жеткізуге неміс ғалымдары жәрдемдесу үстінде.
Қазақстан-Неміс университетімен, Фрайберг тау-кен академиясымен, Клаусталь университетімен және басқа да бірқатар серіктестермен бірлесіп, металлургия және пайдалы қазбаларды өндіру саласындағы Қазақстан-Неміс ғылым және технологиялар институты құрылуда. Өткен жылы ГФР Президенті Ф.В.Штайнмайердің сапары аясында осы институтты құру туралы Меморандумға қол қойылды. Ол металлургия саласын дамыту үшін Қазақстан мен Германияның үздік тәжірибелерін пайдалану алаңына айналуға бағытталған.
Жоғары оқу орны ғылыми жұмысымен қатар, құрылған институттың міндетіне кіретін жаңашыл ойлайтын кадрлар даярлауға да көңіл бөлді.
«Әрине, ғылымды кадрсыз қарастыруға болмайды, – дейді Сәуле Жәдігерқызы. – Биыл бізде Брандербург техникалық университетімен бірлесе отырып, «Металлургия» қос дипломды магистрлік білім беру бағдарламасы іске қосылды. Бірнеше күннен кейін біз осы білім беру бағдарламасының таныстырылымын жасаймыз. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім болғандықтан, біздің бағдар көбіне магистратура мен докторантураға қойылған, себебі Ғылым және технологиялар институты – бұл, не дегенмен, ғылыми кадрлар. Бірақ біз студенттерді ғылыми жұмысқа дайындау үшін бағдарламалар мен бакалавриат ашуға назар аударамыз».
ШҚТУ ректоры ашылып жатқан Қазақстандық-Неміс ғылыми-зерттеу орталығымен бірлесе отырып, жаңа маңызды ғылыми жобалар іске асырылатынына сенім білдірді.
Ақтау қаласында Батыс өңіріндегі ең ірі қазақстандық жоғары оқу орындарының бірі – Ш.Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университетінің (Yessenov University) базасында Қазақстан-Германия орнықты инженерия институтын (KINI) ұйымдастыру жайында біз дөңгелек үстелдің тағы бір қатысушысы, ЖОО-ның жас белсенді басшысы Берік Ахметовтен сұрадық. Швед-неміс жасыл сутегі компаниясының ауқымды жобасы туралы білген соң, ол Қазақстан үшін жаңа болып келетін осы бағытқа арнайы отандық кадрларды даярлау жөніндегі жұмысқа қосылды. Мемлекет университетті қолдап, институттың қажеттіліктері үшін жеке оқу корпусын салу үшін 10 млрд.теңге бөлді.
«Бастапқыда жоба Қазақстанда "Hyrasia One" компаниясын құрған швед-неміс "Svevind" компаниясын кадрлармен қамтамасыз ету үшін ойластырылған болатын, оның міндеті – жылына 2 млн.тонна жасыл сутекті өндіру болды. Ол үшін 2031 жылы Маңғыстау облысында қуаты 40 ГВт күн және жел электр станциялары салынады. Президенттің тапсырмасы аясында біз Маңғыстау облысына неміс құзыреттерін, білім, ғылым және зерттеулер трансферін тарту үшін бірлескен институт құруды ұйғардық»,
– деп бөлісті Берік Ахметов.
Осы жобаны іске асырудың бірінші кезеңінде «Энергетика және экологиялық инженерия» және «Логистика» атты екі бағдарлама құрылды. Биыл «Process Еngineering» «Mechatronica», «Energy Management» сияқты бакалавриат пен магистратураның қосымша білім беру бағдарламалары қосылуда. Алғашқы жылы институтқа 44 студент, екінші жылы бакалавриатқа 103 студент және магистратураға 4 студент түсті. Оқыту гранттармен қамтамасыз етіледі, бұл ретте грантқа конкурстан өтпеген төрт студент жаңа институтта ақылы негізде мамандық алу туралы шешім қабылдады. Бұл қаражат зертханалық базаны құруға, кадрларды тартуға бағытталады.
Бакалавриаттағы дайындық келесі бірлескен білім беру бағдарламалары бойынша жүргізіледі – Ақтаудағы Yessenov University-де екі жыл, Алматыда бір жыл және Германияда бір жыл оқу. Мұнда оқу оңай емес – білім беру бағдарламасын игеруден бөлек, сіз неміс және ағылшын тілдерін белгілі бір деңгейде меңгеруіңіз керек. Сол себепті тілдер бойынша дайындық базасы жоқ студенттер қиындықтарға тап болады.
«Қабылданған 44 студенттің 25-і екінші курсқа дейін жетті, ал қалғандары бірлескен білім беру бағдарламаларынан шығып, дәл сол «Электроэнергетика», «Логистика» бағдарламаларына көшті, бір айырмашылық – онда орыс және қазақ тілдерінде оқыту қамтылған», – деді Берік Бақытжанұлы.
Институттың мақсаты – компанияны 90% жергілікті кадрлармен қамтамасыз ету, бұл әртүрлі профильдер бойынша – 1000 инженер.
«"Hyrasia One" компаниясымен жобаға қол қоя отырып, біз қазіргі уақытта осындай кадрларды даярлау үшін қажетті құзыреттерге ие емес екенімізді түсіндік және ҚНУ-мен ынтымақтасуға шешім қабылдадық».
Осылайша, Қазақстан-Германия тұрақты инженерлік ғылымдар институты – КИНИ ашылды. Бүгінгі таңда институт Германияның сегіз университетімен ынтымақтастық орнатуда.
«Біз Германияның күшті қолдауын сезінеміз. Жақында DAAD тарапынан жыл сайын 1 миллион еуроға біздің TU Berlin компаниясымен бірлесе отырып, жасыл сутегі саласындағы зерттеу бастамаларын қолдауға бағытталған жобамыз мақұлданды. Біздің міндетіміз – жергілікті білім мен зерттеулерден жаһандық деңгейге өту».
Университеттің маңызды мақсаттарының бірі – Маңғыстау облысында кадрларды даярлау және сақтау. Алматыда студенттер көп екені белгілі, сонымен қатар Астанада студенттердің үлкен ағыны байқалады, ал Есенов университетінің ҚНУ-мен бірлесіп жүзеге асырып жатқан қызықты, инновациялық жобасы еліміздің батыс өңіріне мықты студенттерді тартатыны сөзсіз.
ҚНУ халықаралық және өңірлік ынтымақтастық ғылыми-зерттеу институтының директоры, профессор Болат Қылышбайұлы Сұлтанов, өз сөзінде Қазақстан-Неміс ғылыми-зерттеу орталығының ашылуы Қазақстан Президентінің жолдауы аясында өтіп жатқанын атап өтті. Жолдауда елдің кадрлық әлеуетінің маңыздылығы, ғылым мен білім беруді интернационалдандыру, ғылымның дамуына жәрдемдесу жайлы айтылады. Өзгерістерге тез бейімделіп, жаңа технологияларды іздей білу қажет. Ғылым мен білім бір-бірімен ұштаса жүріп, университеттер ғылыми-зерттеу орталықтарына айналуы керек. Мықты кадрларды тартудағы жаһандық жарыста Қазақстан біздің қазақстандық ғалымдарымызды қайтарып алуға, олар үшін қолайлы жағдай жасауға атсалысуы тиіс.
Халықаралық ынтымақтастықта мол тәжірибесі бар профессор Ласло Унгвари спикерлердің сөздерін қорытындылай отырып, Қазақстан-Неміс университеті өз дамуының жаңа кезеңіне аяқ басатынына қуаныш білдірді. Ол шағын ЖОО Еуропа мен Азия арасында ғана емес, Қазақстан өңірлері арасында да байланыс орнатуда ауқымды жұмыс атқарып жатқанын атап өтті. ҚР ҰҒА жанындағы ғылыми-зерттеу орталығының ашылуы болашақта бірлескен жұмысты дамытудың іргелі негізі болып келеді.
Дөңгелек үстел аяқталғаннан кейін де қазақстандық және неміс әріптестері әртүрлі мәселелерді талқылап, кездесулер мен ынтымақтастық туралы уағдаласты.
Ғалымдар – өз істеріне жан-тәнімен берілген, үнемі кездесетін қиындықтарға мойымай, оларды еңсере білетін, әрқашан алға ұмтылатын ерекше жандар. Неміс серіктестердің ғылыми ғана емес, басқарушылық, ұйымдастырушылық жұмысының тәжірибесі мен қазақстандық қуатты ғылыми әлеует пен зерттеу базасы өміріміздің әртүрлі салаларын жақсартуға бағытталған ғалымдар аясын кеңейтетін әрі біріктіретін мықты ынтымақтастық құруға мүмкіндік береді деп сенеміз.
Comments