Көрнекті скрипкашы, Қазақстанның Халық әртісі, профессор, ЮНЕСКО-ның «Бейбітшілік үшін әртіс» атағының иегері Айман Мұсаходжаеваның идеясы мен шабытынан туған Қазақ ұлттық өнер университеті 25 жылдың ішінде бүкіл әлемге танымал болды. Университеттің шығармашылық ұжымдары – Еуразиялық студенттік симфониялық оркестр, «Шабыт» домбырашылар ансамблі, «Каприччи» скрипкашылар ансамблі әлемнің беделді музыкалық сахналарында өздерінің ректорымен бірлесіп өнер көрсетеді. Димаш Құдайберген, Рухия Байдукенова, Ержан Максим, Сүндет Байғожин, Салтанат Ахметова, Владимир Де, Павел Романенко сияқты ЖОО түлектерінің және басқа да көптеген танымал орындаушылардың алдында бүкіл әлемнің концерт залдарының есіктері ашылды. Бұл бірегей жобаның құрылымына университеттен басқа дарынды балаларға арналған мектеп пен колледж кіреді. Осылайша ол үздіксіз кәсіптік білім береді. Бүгінде ҚазҰӨУ қабырғасынан тек музыканттар ғана түлеп шықпай, мұнда барлық шығармашылық мамандықтардың шеберлері дайындалуда.
– Құрметті Айман Қожабекқызы, өнердің барлық түрін қамтитын шығармашылық университеттің негізін қалау тамаша әрі батыл идея. Айтыңызшы, бұған не түрткі болды?
– Шын мәнінде, сол кезде салынып жатқан еліміздің жаңа астанасы Астана қаласында жаңа ЖОО-ның ашылуы батыл әрі жауапты шешім болды. Алдымен біздің ЖОО Ақмола өнер колледжі мен № 1 Балалар музыка мектебінің базасында ашылған Қазақ ұлттық музыка академиясы (ҚазҰМА) болды. Музыка академиясы барлық буындарды – бастауыш (дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернат), орта кәсіптік-техникалық білімді (колледж), ЖОО-ны біріктіретін үздіксіз кәсіптік білім беру идеясына негізделген бірегей жоба болды. Музыка әлеміне алғаш қадам басқан сәттен бастап кәсіби шеберлікті толық меңгергенге дейін музыканттарды дәйекті тәрбиелеу идеясын мен ұсындым және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 жылғы 31 наурыздағы № 269 қаулысымен Астана қаласында Қазақ ұлттық музыка академиясы ашылды және мен оның ректоры болып тағайындалдым.
Республиканың барлық облыстары мен өңірлеріндегі дарынды балаларға жан-жақты білім беру үшін қажетті жағдайлар жасау арқылы қолдау көрсету, ең бастысы, өнер шеберлерінің жаңа буынын тәрбиелеу – Қазақ ұлттық музыка академиясының идеясы болды.
Біз бұл жүйеде отандық педагогиканың үздік дәстүрлерін әлемдік білім беру үдерісінің заманауи жетістіктерімен біріктіруге тырыстық. Ол үшін Алматы, Мәскеу, Ленинград, Новосібір, Ташкент консерваторияларының түлектері болып табылатын республикадағы танымал музыканттар университетке оқытушылар мен тәлімгерлер ретінде шақырылды. Бұл халықаралық және республикалық конкурстардың лауреаттарын тәрбиелеген жоғары білікті кадрлар, Қазақстандағы танымал орындаушылар, ғылыми атақтары бар педагогтар, мәдениеттің құрметті қызметкерлері, педагогикалық қызметте кеңінен қолданылатын оқу-әдістемелік және ғылыми еңбектері бар тәжірибелі әдіскерлер.
Елордада өнердің барлық түрін дамыту мақсатында ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 12 қазандағы № 1560 қаулысымен Қазақ ұлттық музыка академиясы Қазақ ұлттық өнер университеті (ҚазҰӨУ) болып қайта құрылды.
Осылайша
Қазақ ұлттық өнер университеті Қазақстан Республикасындағы өнер саласындағы бірден-бір елордалық және жетекші көпсалалы оқу орындарының біріне айналды.
Музыка, кино және теледидар, театр өнері, бейнелеу өнері, дизайн және өнер теориясы сияқты өнер салаларының бірігуімен ҚазҰӨУ-де міндеттер ауқымы кеңейіп, университеттің миссиясы қалыптасты, оның негізі елдің мәдениетін, өнерін және көркемдік білімін дамыту үшін жоғары деңгейдегі мамандарды даярлау болды.
– Мұның тек жоғары оқу орны ғана емес, мектеп пен колледж екенін ескерсек, мұндай сан алуан өнерге орын қаншалықты жетеді? Бас ғимараттың осындай ерекше және заманауи сәулетінің авторы кім? Оның пішіні нені білдіреді?
– Қазіргі уақытта университетте мектеп, колледж және ЖОО орналасқан төрт оқу ғимараты бар. Жеңіс даңғылындағы ғимаратта екі зал бар. Орган залындағы тұрақты концерттер біздің ЖОО-ға елорданың мәдени орталығы мәртебесін берді. 2005 жылы ашылған бұл залға «Hugo Mayer Organ Construction» неміс фирмасының бірегей органы орнатылды. Сондай-ақ, бұл ғимаратта Еркеғали Рахмадиев атындағы зал бар.
Тәуелсіздік даңғылындағы оқу корпусының сәулетшілері – Ш. Матайбеков пен Е. Қыдыров. Ғимарат шығармашылық идеялар дамып қызып жатқан кратерді бейнелейді. Ғимараттың бастапқы атауы – «Вдохновение» деп аударылған «Шабыт» шығармашылық сарайы авторлардың идеясын ашып көрсетеді. Қазіргі уақытта бұл ғимаратта бір жарым жылға жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
ЖОО-дағы мамандықтар мен студенттердің саны артып келеді, біз педагогтармен бірге барлық буындар – мектеп, колледж, университет қатар-қатар, бір-біріне жақын жерде орналасқан жаңа кампус туралы армандаймыз.
Сонымен қатар, жаңа ғимараттың жобасын жасаған кезде оқу аудиторияларында музыканттар үшін тиісті шуды оқшаулау талаптарын, қойылымдар кезінде шегіну үшін жеткілікті кеңістікті, желдетудің сорғы жүйесін, суретшілер мен дизайнерлер үшін жарықтандыру талаптарын ескеруге болады. Сондай-ақ, театр факультеті үшін оқу театрлары, кинофакультет үшін – кинопавильон, суретшілер үшін – көрме залдары, музыканттар үшін – концерттік сахналар және техникалық бөлмелердің, реквизиттік бөлмелердің, әдістемелік құралдардың, киім-кешек, киім ауыстыратын бөлмелердің және т.б. санының көп болуы маңызды.
– Ал жатақханаларыңыз да сондай әдемі, заманауи әрі жайлы ма?
– Иә, ҚазҰӨУ студенттері жақсы жерде орналасқан жайлы ғимараттары бар жатақханалармен қамтамасыз етілген. Астана қаласының орталығындағы адам көп шоғырланатын жерде орналасқан «Әйгерім» студенттер үйі – 2011 жылы салынған, жалпы ауданы 12 022,5 шаршы метр болатын 24 қабатты ғимарат. Ғимаратта 930 орындық 110 пәтер бар. Жатақхана көп пәтерлі үй болғандықтан студенттердің тұруына өте ыңғайлы. Бір, екі және үш бөлмелі әрбір пәтерде бөлек ас үй және 1-2 бөлек санитарлық торап бар.
– Консерваториямен салыстыратын болсақ, музыка факультеттеріндегі оқу бағдарламасы бірдей, классикалық па? Орындаушылық шеберлікте қандай құралдар қамтылған?
– Әрине, білім тұрғысынан алғанда университетімізде консерваториядағыдай классикалық музыкалық білім базасын береді. Жалғыз айырмашылығы – бізде өнердің барлық басқа түрлері – бейнелеу өнері, театр, кино және т.б. бойынша оқытуды қамтамасыз етеміз. Бұл факультетаралық интеграция үшін тамаша мүмкіндік жасайды және университетті өнер синтезінің алаңына айналдырады.
Университет құрылымына сонымен қатар бастауыш, негізгі орта, техникалық және кәсіптік білім беру шеңберінде келесі мамандықтар бойынша мамандар дайындайтын мектеп пен колледж кіреді:
– аспаптық орындаушылық (түрлері бойынша);
– музыка теориясы;
– хор дирижері;
– вокалдық өнер;
– музыкалық білім;
– кескіндеме, мүсін және графика (түрлері бойынша);
– сәндік-қолданбалы өнер және халық қолөнері (бейіні бойынша);
– театр-сәндік өнер;
– актерлік өнер;
– графикалық және мультимедиялық дизайн;
– дыбыс операторлық шеберлік;
– туризм.
Ал университетте жеті факультет жұмыс істейді:
– оркестрлік орындаушылық;
– музыкатану және фортепиано;
– музыкалық орындаушылық;
– дәстүрлі музыкалық өнер;
– көркем;
– театр өнері және өнертану;
– режиссура;
– арт-менеджмент және операторлық өнер.
Олардың құрамына 22 кафедра кіреді.
Орындаушылық шеберлікте барлық аспаптар қамтылған.
«Оркестрлік орындаушылық» факультетінде скрипка, альта, виолончель, контрабас, арфа, үрмелі (кларнет, гобой, флейта, туба, керней, тромбон, саксофон, мүйіз) және ұрмалы аспаптарда ойнауды үйренеді, сондай-ақ мұнда оркестр дирижерлерін даярлау жүргізіледі.
«Музыкатану және фортепиано» факультеті фортепиано және орган, міндетті фортепиано және концертмейстер шеберлігі, музыкатану және композиция, әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедраларын біріктіреді. Мұнда пианистер, музыкатанушылар, композиторлар оқиды.
«Музыкалық орындаушылық» факультеті вокалистерді, хор дирижерлерін, эстрадалық музыка әншілері мен композиторларын, эстрадалық оркестр әртістерін, музыка педагогтарын дайындап шығарады.
«Дәстүрлі музыкалық өнер» факультеті қобыз-шертер, домбыра, дәстүрлі ән, дәстүрлі жыр, дәстүрлі жыр (айтыс), орыс халық аспаптары мамандықтары бойынша білім беру қызметін жүзеге асырады.
«Көркемөнер факультетіне» сценография және сәндік өнер, кескіндеме және мүсін кафедралары кіреді. Мұнда арт-дизайн, өнеркәсіптік дизайн, интерьер дизайны, графикалық дизайн, киім дизайны, театр костюмінің сценографиясы, кино және теледидар, сонымен қатар кино және теледидар суретшісі, театр техникасы және спектакльді безендіру, театр және декорация өнері, театр, кино және теледидар сценографиясы-грим, жарық техникасы, металды және басқа материалдарды көркем өңдеу, көркем тоқыма, монументалды кескіндеме, станоктық кескіндеме, кескіндеме, қалпына келтіру, мүсін сияқты көптеген мамандықтар оқытылады.
«Театр өнері және өнертану» факультетінде драма театры мен кино әртістерін, драма театрының режиссерлерін, музыкалық театр әртістерін, қуыршақ театрының әртістерін, қуыршақ театрының режиссерлерін дайындайды, сондай-ақ мұнда өнертану, кинотану, музейтану, кинотеледраматургия, театртану пәндері оқытылады.
«Режиссура, арт-менеджмент және операторлық өнер» факультеті көркем фильм режиссурасы, деректі фильм режиссурасы, кино және ТВ режиссурасы, режиссура, кино және ТВ продюсерлігі, анимациялық фильм режиссурасы, музыкалық дыбыс режиссурасы, кино және ТВ дыбыс режиссурасы, операторлық өнер мамандықтары бойынша оқытады.
– Бұл шынымен де шығармашылық мамандықтардың кең ауқымы. Олар біртіндеп ашылды ма? Жаңа факультеттер ашу жоспарда бар ма?
– Қазіргі уақытта университет 9 мектеп бағдарламасы, 12 колледж бағдарламасы, 58 бакалавриат бағдарламасы, 33 магистратура және 6 докторантура бағдарламасы бойынша мамандар дайындайды. Жаңа білім беру бағдарламалары еңбек нарығының сұраныстарына, мемлекеттік тапсырыстарға сәйкес немесе Қазақстан Республикасындағы жекелеген мамандықтардың сұранысы мен танымалдылығын ескере отырып жасалды. Мысалы, 2019 жылы өнер факультетінің базасында көркем дизайн, графикалық дизайн, интерьер дизайны және өнеркәсіптік дизайн бойынша жаңа және инновациялық бакалавриат білім беру бағдарламаларын жасадық. Сондай-ақ кескіндеме және қалпына келтіру, мұражайтану және т.б. мамандықтар ашылды.
2024-2025 жылдары Оңтүстік Корея университетімен бірлесе отырып, қос дипломдық жаңа білім беру бағдарламаларын – мультимедиялық дизайн және сұлулық дизайнын ашу жоспарлануда.
Болашақта Президент өзінің Жолдауында осы мәселелерге назар аударғандықтан, өнер саласында инклюзивті және онлайн білім беру және шығармашылық салаларды дамыту басым бағыттардың бірі болып табылады. Алдымен жаңа кафедралар, ал болашақта жаңа факультеттер ашылуы мүмкін. Сонымен қатар, микро біліктілік бойынша бағдарламаларды әзірлеу жұмыстары жүргізілуде.
– Әр түрлі факультеттердің студенттері шығармашылық үдерісте қалай өзара әрекеттеседі? Өйткені, олар университет қабырғасынан шыққан кезде, мысалы, кинода, театрда бірлесіп жұмыс істеу қажет болады ғой.
– Әр түрлі факультеттер студенттерінің шығармашылық үдерістегі өзара іс-қимылы – бұл біздің іс-әрекетіміздің құрамдас бөлігі. Үлкен іс-шараларды, оқу кинофильмдері мен сериалдарын дайындауға барлық мамандықтағы студенттер: жазушылар, актерлер, режиссерлер, операторлар, қоюшы-суретшілер, костюм суретшілері, макияж суретшілері, жарық суретшілері, музыканттар, дыбыс инженерлері және басқалар қатысады. Жақсы үйлестірілген ұжымдық жұмыс болмаса, дұрыс нәтиже болмайды.
– Сізде оқытушылар мен әкімшілік қызметкерлер дәл өзіңіз ойлағандай жеткілікті ме? Алыс-жақын шет елдерден педагогтарды тартасыз ба?
– Иә, ҚазҰӨУ-де оқытушылар мен әкімшілік қызметкерлердің саны жеткілікті. Қызметкерлердің жалпы саны (профессор-оқытушылар құрамымен және мұғалімдермен бірге) – 1180, оның ішінде әкімшілік персонал – 151, техникалық персонал – 226 адам. Профессорлық-оқытушылық құрам білім беру, мәдениет және өнер саласындағы жаңа идеяларды тәжірибеде қабылдауға және іске асыруға қабілетті тәжірибелі отандық мамандардан құралған.
Әлемнің көптеген елдерінен – Еуропадан, Азиядан, сондай-ақ АҚШ-тан келген шетелдік мамандарды университет шеберлік сыныптарын, концерттерді өткізуге, шығармашылық фестивальдерге жиі шақырады.
– Университет қабырғасынан әлемге әйгілі қандай орындаушылар түлеп ұшты?
– Біздің көптеген түлектер Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде танымал және сұранысқа ие. Скрипкашылар Ордабек Дүйсен, Владимир Дё (педагогы Р.К. Мұсаходжаева) сияқты талантты музыканттарды, сондай-ақ Эльдар Сапараевты, Павел Романенконы, пианист Дина Дүйсенді (педагогы А.К. Құсайынов), пианист-композитор Рахат-Би Әбдісағиды, опера әншісі Сүндет Байғожинді (педагогы К.Н. Омарбаев), опера әншісі Салтанат Ахметованы (педагогы Х.И. Халиламбекова), сондай-ақ опера орындаушылары Медет Чотабаевты, Евгений Чайниковты, Айзада Капонованы, Азамат Желтырғұзовты, Азат Мәлікті және т.б. атап өтуге болады.
Халықаралық музыкалық фестивальдарда танымал болған біздің студенттер мен түлектер бүкіл әлемге әйгілі. Бұл әнші, композитор, мультиаспапшы Димаш Құдайберген, Рухия Байдүкенова, Ержан Максим және басқалар. Елордадағы көптеген оркестрлер мен ансамбльдердің құрамында жұмыс істейтін, сондай-ақ концерттік ұйымдар мен филармонияларда жеке әншілер мен орындаушылар ретінде өнер көрсетіп жүрген Қазақстанға танымал жүздеген түлегіміздің есімдерін атауға болады.
– Сіздің көзқарасыңыз бойынша, талапкерлер үшін ҚазҰӨУ-дің қандай ерекшеліктері ең тартымды? Сізде басқа елдерден келген студенттер оқи ма?
– Бірінші кезекте бұл бес сатылы білім беру жүйесі: мектеп, колледж, бакалавриат, магистратура, докторантура. Шет елден келген студенттердің, ҚазҰӨУ халықаралық байланыстарының кең географиясының, студенттердің академиялық ұтқырлық бағдарламаларының, Еуропаның, Азияның, АҚШ-тың көптеген елдерінде магистранттардың ғылыми тағылымдамаларының, шеберлік сыныптарымен алмасуының арқасында біз түлектердің жоғары кәсіби құзыреттілігін қалыптастырамыз. Сонымен қатар, ҚазҰӨУ – ұлттық мәртебесі бар төрт өнер жоғары оқу орнының бірі және 25 жылдық табыс пен тұрақты өсу тарихы бар елордадағы жалғыз көпсалалы өнер ордасы. Әлемге әйгілі түлектердің, сондай-ақ құрамында Қазақстанның халық әртістері, ҚР еңбек сіңірген қайраткерлері, мемлекеттік және ведомстволық наградалар иегерлері көп профессор-оқытушылар құрамының жетістіктері университетке имидж береді.
Біз студенттерімізге оқытудың инновациялық әдістерін қолдана отырып, заманауи білім беруге ұмтыламыз, сонымен қатар студенттің шығармашылық әлеуетін ашуда және оның кәсіби өсуі мен мансап жолдарын қалыптастыруда жеке көзқарас қағидатын ұстанамыз.
Бізде шетелдік білім алушылардың саны аз, олар Ресей, Беларусь, Қытай, Пәкістаннан келген студенттер.
– Сіздің кең халықаралық байланыстарыңыз оқу үдерісін ұйымдастыруға қалай көмектеседі? Көптеген студенттер шет елде тағылымдамадан өтеді ме?
– Біз әлемнің алпыс жоғары оқу орнымен және өнер ұжымымен ынтымақтастық орнатқанбыз. Бұл П. И. Чайковский атындағы Мәскеу мемлекеттік консерваториясы, Н.А. Римский-Корсаков атындағы Санкт-Петербург мемлекеттік консерваториясы, Өзбекстан мемлекеттік консерваториясы, Тәжік мемлекеттік консерваториясы, М. Мусоргский атындағы Орал мемлекеттік консерваториясы, Гнесиндер атындағы Ресей музыка академиясы, Беларуссия мемлекеттік музыка академиясы, Орталық Флорида университеті, Кёльн музыкалық мектебі, Батыс Чехия университеті, Вена университетінің консерваториясы, Санта-Чечилия итальяндық консерваториясы, Милан мемлекеттік консерваториясы, Иордания Хашимит Корольдігінің Король Хусейн Қорының ұлттық музыкалық консерваториясы, Папалық қасиетті музыка институты және басқалар.
Қазақ ұлттық өнер университеті мен Еуропаның жетекші университеттерінің бірі болып саналатын Италияның Папалық қасиетті музыка институты арасында жасалған меморандумды мысал ретінде келтіруге болады. Онда өнертану, музыкатану, орындаушылық өнер, музыкалық аспаптар, музыка теориясы және композиция бойынша бакалавриат және докторантура бағдарламалары оқытылады. Келісімге сәйкес ғылым, студенттермен алмасу, әкімшілік жұмыс тәжірибесі, мәдени іс-шараларды ұйымдастыру саласындағы ынтымақтастықтың жаңа нысандарын енгізу көзделеді. Қазақстандық ғалымдар озық зерттеулерге белсенді қатыса алады. Бұл біздің еліміз үшін өте қолайлы жағдай.
Бізде осындай кең ауқымды халықаралық ынтымақтастық болғандықтан, біздің студенттерге шетелдік білім берудің озық теориясы мен тәжірибесімен тікелей танысуға үлкен мүмкіндіктер бар. Атап айтқанда, студенттер жыл сайын академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша, ал магистранттар мен докторанттар ғылыми тағылымдамадан өту бағдарламалары бойынша шет елге шығып тұрады.
– Талантты жастарды қолдау туралы не айтасыз? Гранттар жеткілікті бөлініп жатыр ма?
– Көптеген шығармашылық мамандықтар шамамен 10-15 жыл бойы үздіксіз кәсіби дайындықты қажет етеді. Оқыту мектеп жасынан бастап бакалавриат пен магистратураға дейін жүргізіледі. Шығармашылық оқытуда әрдайым жеке көзқарас, шағынкомплектілі топтар болады. Сондықтан, бізде дарынды жастардың өкілдері түсе алатын мемлекеттік гранттардың саны жеткілікті. Біз оларды жастайынан тәрбиелеп өсіреміз.
Қабылдау науқаны кезінде жыл сайын үлкен сұраныс пен бәсекелестік болатын белгілі бір мамандықтар бар. Оларға гранттық оқу топтарынан бөлек, ақылы топтар да бар. Мұндай бағыттардың қатарына дизайнды, анимацияны, актерлік шеберлікті және эстраданы жатқызуға болады.
– Студенттеріңіздің шығармашылық қабілеттерін іске асыра білулеріне, өнер көрсетулеріне, концерттеріне қазір қандай мүмкіндіктер бар? Өйткені, әрқайсысы сахнада өнер көрсету туралы арманымен келеді. Бұл армандар орындалып жатыр ма?
– ҚазҰӨУ студенттерінің шығармашылық қабілеттерін іске асыруы үшін барлық жағдай жасайды: халықаралық және республикалық конкурстарға, пәндік олимпиадаларға қатыстырады. Студенттер музыкалық немесе бейнелеу өнерімен байланысты емес, әртүрлі қалалық іс-шараларға белсенді қатысады. Мысалы, біздің студенттер 2023 жылдың көктемінде «Bilim-Orkenieti» ұлттық инновациялық ғылыми-зерттеу орталығы ұйымдастырған «Жаңа Қазақстан: жастар саясатының үздігі» – «Новый Казахстан: лидер молодежной политики» атты республикалық студенттік форумға қатысты. Алижан Байзрахманов, Дана Сансызбай, Үміт Қазкен, Сұлтан Бейбарыс (оқытушысы Г.И. Бержанова) және Елизавета Низамутдинова (оқытушысы А.С. Искакова) сияқты студенттер жеңімпаз атанып, «Қазақстан жастар саясатының үздігі» төсбелгілерімен марапатталды.
Өткен жылы студенттер «Әлем жастары» атты үлкен музыкалық жобаға, «The Planet of ART – 2022» халықаралық фестивалінің музыкалық цикліне қатысты. Бұл іс-шараға бес мыңға жуық өңірлік және халықаралық іріктеу өткізілді.
Сондай-ақ, біздің студенттер мен түлектер көптеген республикалық және халықаралық конкурстарға қатысады, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығы және басқалары сияқты наградаларға ұсынылады.
Студенттік оркестрлер мен ансамбльдерде ойнайтын студенттер шет елге шығып, әлемге әйгілі әлем сахналарында өнер көрсетуге мүмкіндік алады. Осылайша, осы жылдың бірінші жартысында ҚазҰӨУ студенттері мен профессорларының Италияға, Францияға, Австрияға, Вьетнамға, Кореяға көшпелі гастрольдері мен таныстыру сапарлары өтті, олардың барысында қызметтің түрлі бағыттарында одан әрі ынтымақтастық ілгерілеуде. Мысалы, Давида Ойстрахты еске алуға арналған «Astana-Violin» Х Халықаралық скрипкашылар байқауында Вьетнам Ұлттық консерваториясымен қол қойылған меморандум негізінде вьетнамдық қазылар алқасының мүшелері Гран-при иегеріне арнайы сыйлық – Ханой филармониясының оркестрімен концертте өнер көрсету мүмкіндігін береді. Бұл шетелдік аудитория алдында өзінің таланты мен шеберлігін көрсетудің және осындай көрнекті музыкалық ұжыммен жұмыс істеудің бірегей мүмкіндігі.
– Бізде талантты жастар көп пе? Оқуды бітіргеннен кейін бірден мұғалім болу үшін емес, алдымен шығармашылық идеяларын жүзеге асыру үшін таланттарын сол салада пайдалана ала ма? Студенттеріңізде қандай ұжымдарда жаттығу мүмкіндігі бар?
– ҚазҰӨУ түлектері республиканың «Астана опера» опера және балет театры, Шымкент қалалық опера және балет театры, қазақ халық аспаптар оркестрлері, симфониялық, эстрадалық-симфониялық, үрмелі, камералық оркестрлер, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік филармонияларының хор ұжымдары, Қазақстан Республикасы Республикалық Ұланының Президенттік оркестрі, драма театрлары, медиа орталықтар, бұқаралық ақпарат құралдары, мұражайлар сияқты республиканың түрлі бағыттағы және жанрдағы барлық шығармашылық ұжымдарының шығармашылық өзегі мен жетекші күштерін құрайды. Олар жеке орындаушылар, оркестр және хор ұжымдарының әртістері, концерттік орындаушылар, эстрадалық орындаушылар, хореограф-педагогтар, режиссерлер, операторлар, редакторлар, музыкатанушылар, композиторлар, арт-менеджерлер, спектакльдердің, көпшілік қойылымдардың және т.б. қоюшы-суретшілері болады. Олар еліміздің түкпір-түкпіріндегі балабақшаларда, дарынды балаларға арналған мектептерде, колледждер мен жоғары оқу орындарында ұстаздық қызметпен жемісті айналысуда.
ЖОО-да оқып жүрген жас музыканттар көркемөнер тәжірибесінен өтеді, ол студенттер үшін қазақ оркестрі, симфониялық, үрмелі және эстрадалық оркестрлер, Еркеғали Рахмадиев атындағы Мемлекеттік академиялық филармонияның камералық хоры, «Жастар» театры, Қ. Қуанышбаев атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық музыкалық-драма театры, М. Горький атындағы Мемлекеттік академиялық орыс драма театры, балалар музыка мектептері, астананың балалар өнері мектептері және басқа да мекемелер сияқты елорданың орындаушылық ұжымдары база болады. Студенттер оқу-өндірістік қызметке белсенді қатысады, өзіндік «шығармашылық зертхананың» қатысушылары болып табылады.
ҚазҰӨУ түлектерінің жоғары кәсіби деңгейі олардың еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілігін, шығармашылық және педагогикалық ұжымдарда сұранысқа ие болуы мен жұмысқа орналасуын қамтамасыз етеді.
– Сіздің шығармашылық және кәсіби өміріңізде сіздің отбасыңыз қандай рөл атқарды? Сіздің әпкелеріңіз барлығы музыканттар ма?
– Біздің ата-анамыз, барлығымызды, яғни төрт қызды музыка мектебіне береді, сондықтан біз бәріміз кәсіби музыкант болдық. Отбасындағы шығармашылық музыкалық атмосфера менің музыкант ретінде кәсіби қалыптасуымда оң рөл атқарды. Үйдегілердің барлығы мамандықтың ерекшелігрін білді, сондықтан отбасында әрқашан тәртіп пен реттілік болды.
Университетті құруда Раиса Қожабекқызы үлкен көмек көрсетті. Университетті құрудың алғашқы күндерінен бастап ол білім беру үдерісін ұйымдастырумен байланысты күнделікті міндеттерді шешу жұмыстарының бір бөлігін өз мойнына алды. Бақытжан Қожабекқызы дирижер ретінде Қазақ мемлекеттік симфониялық оркестрінің қалыптасып, бүгінгі деңгейдегі жетістіктерге жетуіне үлкен үлес қосты. Раушан Қожабекқызы – ҚазҰӨУ профессоры, Қазақстанның танымал қобызшысы, республикалық халық аспаптар байқауының бірінші лауреаты болды. Сондай-ақ, Құрманғазы атындағы оркестрдің және «Отырар сазы» оркестрінің концертмейстері болып жұмыс істеді.
Әпкелерімнің барлығы университеттің негізін қалауда маған пікірлестерім ретінде көмектесті.
– Сіздің алғашқы ұстазыңыз – Қазақ КСР еңбек сіңірген ұстазы, Қазақстан скрипка мектебінің негізін қалаушылардың бірі Нина Михайловна Патрушева. Ол кісі туралы айтып беріңізші.
– Нина Михайловна Патрушева – көрнекті педагог, профессор, еліміздегі көптеген танымал музыканттардың тәлімгері. Ол Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, ҚР еңбек сіңірген мұғалімі, Еңбек Қызыл Ту, II дәрежелі «Достық», «Құрмет» ордендерінің иегері, «Тарлан» тәуелсіз сыйлығының лауреаты, Ы. Алтынсарин атындағы төсбелгінің иегері. Өткен жылы біз оның туғанына 95 жыл болғанын атап өттік.
Ол мектептегі жай ғана екінші ана емес, керемет адам болды. Дауысы сондай жұмсақ болатын, ешқашан айғайламайтын. Кез келген жағдайда сабырлы. Мейірімді. Оның бойындағы жақсы қассиеттердің бірі шыдамдылық және ең бастысы, жоғары эрудиция мен кәсібилік. Менің болашақ мамандығымның іргетасын қалаған сол кісі.
– Концерттік қызметіңізді жалғастырып жүрсіз, сырт келбетіңіз керемет. Сіз профессорсыз, Қазақстанның халық әртісісіз, Қазақстан Республикасының Еңбек Ерісіз, ЮНЕСКО-ның «Бейбітшілік үшін әртісісіз». Сізді бәріне үлгеруге, бәрінде жетістікке жетуге не шабыттандырады, мұның сыры неде? Үнемі «марканы ұстап тұру» қиын ба, әлде, керісінше, қызметіңіз күш береді ме?
– Әр адамның табиғи қалауы – әдемі көріну, денсаулығы мен сұлулығын күту. Музыканттар үшін, соның ішінде мен үшін бұл ең алдымен кәсіби қажеттілікпен байланысты. Сахна үнемі өз қалпыңда және әдемі сахналық бейнеде болуға міндеттейді. Әрдайым көрермендердің, жұртшылықтың назарында, сахнада жүрген әртістер ретінде біз әрқашан маркамызды ұстап тұруымыз керек.
Кез келген музыкант сахнаға шыққан сайын бірінші рет өнер көрсетіп тұрғандай жауапкершілікті, үрей мен толқуды сезінеді. Жылдан жылға репертуар күрделене түсуде, көбіне сирек орындалатын музыкалық шығармалардың жаңа бағдарламасын дайындау қажет, міне осы үдерістер техника мен шеберлікті шыңдай түседі.
Өнер көрсетулер мен гастрольдер тәртіпке үйретеді және сонымен бірге шығармашылық үдерістің қуанышын, көрермендердің эмпатикалық жауап беру сәттерін, тыңдаушыларға көптеген жағымды эмоциялар беріп жатқаныңызды сезінесіз. Дүниежүзілік концерттік алаңдарда өнер көрсете отырып, сіз әлемдік классикалық мұраны танымал ету миссиясын орындап жатқаныңызды түсінесіз және сонымен бірге әлемдік классика біздің туған Қазақстанымызды дәріптейді. Осының бәрі маған алға ұмтылуға, сонымен қатар Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры ретінде Қазақстанның болашақ өнер қайраткерлерінің жаңа буындарын тәрбиелеуге, оларға жол ашуға және жетелеуге күш береді.
Сұрақтарды қойған
Вероника Корешкова
АННОТАЦИЯ
Казахский национальный университет искусств, созданный в 1998 году народной артисткой Казахстана Айман Мусаходжаевой, известен во всем мире. Творческие коллективы и выпускники вуза выступают на сценах всего мира. Сейчас вуз выпускает специалистов всех творческих профессий – музыкантов, актеров, режиссеров, художников, дизайнеров, продюсеров и многих других. В интервью журналу Айман Мусаходжаева рассказывает об активной творческой жизни университета, успехах выпускников, программах, по которым можно там обучаться, мерах поддержки талантливой молодежи, планах на будущее.