Мемлекет басшысы өзінің сөзінде балаларға білім беру мен тәрбиелеудің құндылығына бірнеше рет баса назар аудара отырып, «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында «үйлесімді тұлға мен жауапты азаматты қалыптастырудың негіздері бала кезінен қаланатындығын» атап өтті.
Қарым-қатынастары жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарға негізделетін өркендеп келе жатқан қазақстандық қоғамды қалыптастыру үшін ҚР Білім министрлігі мен ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінде өскелең жас ұрпақ пен жастарды толыққанды тәрбиемен қамтамасыз ету, жан-жақты дамыған және үйлесімді тұлғаны қалыптастыру үшін «Еңбек адамы» идеологемасын және «Толық адам» тұжырымдамасын ілгерілету бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде.
Бұл шығарылымда біз орта мектеп деңгейінде енгізіліп жатқан тәрбиелеудің жаңа біртұтас моделі туралы айтатын боламыз Ол білім беру процесіне керемет сәйкес келіп, отбасында, қоғамда өзін лайықты ұстайтын, еңбекке құрметпен қарайтын азаматтарды тәрбиелеуге ықпал етуі керек. Редакцияның сұрақтарына Оқу-ағарту министрлігі Тәрбие жұмысы және қосымша білім беру департаментінің директоры Меруерт МЕДЕТБЕКОВА жауап береді.
– Меруерт Асқарбекқызы, қабылданған Бірыңғай тәрбие бағдарламасы туралы айтып беріңізші. Ол қалай жүзеге асады? Мұғалімдер арнайы дайындықтан өтіп жатыр ма?
– Бірыңғай тәрбие бағдарламасын ҚР Оқу-ағарту министрлігі әзірледі және жалпы білім беретін мектептердің тәрбие процесіне енгізілуде. Ол адал, жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген және озық білімді игерген азаматты, тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Бұл бағдарламаның мазмұнына, атап айтқанда, Абайдың «Толық адам» доктринасының қағидаттары енгізілген.
Білім алушыларды тәрбиелеу республикадағы барлық мектептердің оқу-тәрбие процесі шеңберінде оқу пәндерінің мазмұны, сынып сағаттары, сыныптан тыс жұмыстар, отбасымен ынтымақтастық, мүдделі мемлекеттік органдармен, үкіметтік емес ұйымдармен және қоғамдық бірлестіктермен өзара іс-қимыл арқылы арқылы жүзеге асырылатын болады.
Осы бағдарламаны жүзеге асыру үшін жаттықтырушыларды дайындау мақсатында барлық өңірлерде педагогтар мен білім беру қызметкерлері арасында оқыту семинарлары өткізілді. «Өрлеу» БАҰО» АҚ, Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, Адамның үйлесімді дамуы ұлттық институты педагогтарға, әдіскерлерге, директорлардың орынбасарларына және мүдделі мемлекеттік органдардың мамандарына курстар мен семинарлар ұйымдастырып, мұғалімдерге жан-жақты әдістемелік қолдау көрсетеді.
Сертификатталған мұғалімдер, әдіскерлер, директорлардың орынбасарлары мен жаттықтырушылар білім беру ұйымдары мен ата-аналар қауымдастығының оқытушыларына, білім алушыларына арналған оқыту семинарларын ұйымдастырады.
– Тәрбие отбасынан басталады, бірақ отбасы да әртүрлі болады ғой. Қазір мектептерде ата-аналарға арналған орталықтар құру жоспарлануда. Солар туралы айтып беріңізші, бұл орталықтарда қандай жұмыстар атқарылады және олар барлық мектептерде пайда бола ма? Өткен жылдары «Ата-аналардың қонақ бөлмелері» туралы әңгіме болған, бірақ шын мәнінде олардың мүлдем болмағаны жасырын емес. Орталықтардың шын мәнінде жұмыс істеп тұрғанына бақылау бола ма?
– Отбасыларда балаларды нақты тәрбиелеуді қамтамасыз ету мақсатында «Ата-аналарды педагогикалық қолдау орталығы» жобасы, сондай-ақ ата-аналарға арналған курстардың бағдарламасы, Тұжырымдамасы Жол картасы және жобаны іске асыру бойынша әдістемелік ұсынымдар әзірленді. Сонымен қатар, педагогтарға арналған курстың оқу-әдістемелік кешені әзірленді.
Өңірлерде біліктілікті арттыру курстарын ұйымдастыру мақсатында 90 жаттықтырушы дайындалды. Қазіргі уақытта педагогтардың екі легі оқытылды, 8 вебинар өткізілді және «Ата-аналарды педагогикалық қолдау орталығы» сайтында қажетті ақпараттық және әдістемелік материалдар орналастырылған айдар құрылды.
Облыстар мен Астана, Алматы және Шымкент қалаларының білім басқармаларына «Орта білім беру ұйымдарында балаларды тәрбиелеу мен дамытуда ата-аналарды педагогикалық қолдау бойынша әдістемелік ұсынымдар», сондай-ақ білім беру ұйымдарына «Ата-аналарды педагогикалық қолдау бойынша нұсқаулық» және мектептердегі орталықтардың қызметін ұйымдастыру үшін «Қазақстан Республикасының орта білім беру ұйымдарындағы 2023-2024 оқу жылындағы оқу-тәрбие процесінің ерекшеліктері туралы» нұсқаулық-әдістемелік хат жолданды.
Қазіргі уақытта білім беру ұйымдарында ата-аналарды педагогикалық қолдаудың ашылатын орталықтары қызметінің тиімділігін бақылау тетігі пысықталуда.
Бұл мәселе Оқу-ағарту министрлігінің ерекше бақылауында.
– Мектепте «Еңбек адамы» қалай тәрбиеленеді?
– Оқушылардың еңбекқорлығы мен еңбек дағдыларын қалыптастыру және тәрбиелеу мақсатында білім беру ұйымдарында «Қолөнер шеберханасы», «Еңбегі адал жас өрен», «Өзің жаса», «Аспаздық жоба» сияқты жобалар іске асырылуда. Бұл жобалар оқушылардың икемділіктері мен дағдыларын жақсартуға, олардың шығармашылық және практикалық ойлауын, санасы мен белсенділігін дамытуға бағытталған, сондай-ақ ұсынылған жобалар аясында кез келген жұмысқа, еңбек әрекетіне ұқыпты қарау қалыптастырылады.
– Өскелең ұрпақты тәрбиелеуді ұйымдастыруды көз алдыңызға қалай елестетесіз? Ата-аналар, мұғалімдер, директорлар және мемлекет не істеуі керек?
– Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы өскелең ұрпақты тәрбиелеуді ұйымдастырудың негізгі қағидаттарын, оның ішінде педагогтың, ата-ананың, мектеп басшылығының және мемлекеттің міндеттерін айқындайды.
Заңның 28-бабына сәйкес,
Білім беру ұйымдарындағы тәрбие бағдарламалары білім беру процесінің құрамдас бөлігі болып табылады және білім алушылардың, тәрбиеленушілердің патриоттық, азаматтық, интернационалдық, жоғары моральдық және имандылық сезімін қалыптастыруға, сондай-ақ жан-жақты қызығушылықтары мен қабілеттерін дамытуға бағытталған.
Орта білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие жұмысын жоспарлау оқу жылына арналған оқу-тәрбие процесінің бекітілген кестесі негізінде жүзеге асырылады. Білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысын Бірыңғай тәрбие бағдарламасы негізінде құруға кеңес беріледі.
«Педагог мәртебесі туралы» Заңның 15-бабына сәйкес, педагогтің міндеттеріне оқыту мен тәрбиелеудің педагогикалық қағидаттарын сақтау, мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарында көзделген талаптардан төмен емес оқыту мен тәрбиелеу сапасын қамтамасыз ету, білім алушылар мен тәрбиеленушілердің өмірлік дағдыларын, құзыреттерін, дербестігін, шығармашылық қабілеттерін дамыту және салауатты өмір салты мәдениетін қалыптастыру кіреді.
«Білім туралы» Заңның 49-бабында ата-аналар мен өзге де заңды өкілдер балалардың өмірі мен оқуы үшін салауатты және қауіпсіз жағдайлар жасауға, олардың зияткерлік және дене күштерінің дамуын, адамгершілік қалыптасуын қамтамасыз етуге және білім беру ұйымдары қызметкерлерінің ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеуге міндетті екендігі көрсетілген.
– Бала лайықты тұлға болып өсуі үшін қандай тәрбие алуы керек?
– Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу білім алушылардың жалпыадамзаттық құндылықтары мен эмоционалдық интеллектінің дамуында көрінеді.
Қазіргі уақытта еліміздің білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысы мынадай негізгі бағыттар бойынша іске асырылуда:
– рухани-адамгершілік тәрбие;
– ұлттық тәрбие;
– отбасылық тәрбие;
– қазақстандық патриотизм мен азаматтыққа тәрбиелеу;
– құқықтық тәрбие;
– еңбек, экономикалық және экологиялық тәрбие;
– - көпмәдениетті және көркем-эстетикалық тәрбие;
– зияткерлік тәрбие;
– ақпараттық мәдениетті тәрбиелеу;
– дене тәрбиесі;
– салауатты өмір салты және т.б.
Отбасылық құндылықтар мен ұлттық тәрбие мәселелері пәндердің оқу бағдарламаларына және орта білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысының мазмұнына енгізілген.
Республикалық қоғамдық ата-аналар кеңесінің қызметін әдіснамалық сүйемелдеу мақсатында 2020 жылдан бастап «Отбасы – мектеп», «Мектеп өмірінен бір күн» тты ұзақ мерзімді жобалар жүзеге асырылуда. Еліміздегі білім беру ұйымдары: «Ата-ана мектебі», «Әжелер мектебі», «Әкелер мектебі», «Аналар мектебі» бастамаларын жүзеге асыруда.
Балалардың бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастыруға ерекше көңіл бөлінетін болады. Білім беру ұйымдарының тәрбие процесінде отбасы құндылықтары мен отбасы институтының маңыздылығы дамытылатын болады.
«Мектеп – бала – ата-ана» үштігі қағидаты бойынша мектеп пен ата-аналардың тығыз қарым-қатынасына негізделген жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде тәрбие мен оқыту жүйесін енгізу жалғастырылады.
Тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыру мақсатында сынып жетекшілігі туралы ереже қайта қаралып, сынып жетекшісінің біліктілік сипаттамасы әзірленетін болады.
Өскелең ұрпақты тәрбиелеу процесі олардың өз біліміне, салауатты өмір салты мен кәсіби табысына, өз жеріне, ауылына, қаласына, аймағына, кіші отанына, мәдениеті мен тіліне деген сүйіспеншілігіне баса назар аудара отырып, өмірге ұтымды көзқарас сияқты элементтерді қосу арқылы өзекті болады. Қазақстандық жастар үшін адалдық, мейірімділік, әділдік, өзін-өзі дамыту сияқты дәстүрлі жалпыадамзаттық құндылықтар басым болуға тиіс.
Табиғатты сақтау үшін жауапкершілік сезімін тәрбиелеу, қоршаған ортаны сақтау проблемасын қабылдау бойынша белсенді өмірлік ұстанымды дамыту өскелең ұрпақтың маңызды қағидаттарына айналады.
Білім беру ұйымдарында «Жас қыран», «Жас ұлан» балалар-жасөспірімдер қозғалыстарына, «Ұшқыр ой алаңы» пікірсайыс қозғалысына, мектеп және студенттер парламенттері мен өзін-өзі басқаруға кең және дәйекті мүшелік ету жолымен ұйымдастырылған қоғамдық қызметке тарту арқылы жас ұрпақты идеологиялық тәрбиелеу және білім алушыларды патриоттық тәрбиелеу жөніндегі жұмыс жандандырылатын болады.
Осы шаралардың барлығы бірігіп, әрбір оқушының дене, психикалық, эмоционалдық және адамгершілік дамуына бағытталған тәрбие жұмысының үйлесімді жүйесін қалыптастыруға ықпал етеді.
– Меруерт Асқарбекқызы, сізге көп рақмет, мемлекеттің, мектептің және ата-аналардың бірлескен күш-жігерінің арқасында өскелең ұрпақ өз халқының ең жоғары жалпыадамзаттық негіздері мен құндылықтарын сіңіреді деп үміттенеміз.
Сұрақтарды қойған
Ярослав САГИН
АННОТАЦИЯ
Директор Департамента воспитательной работы и дополнительного образования МП РК М. А. Медетбекова рассказывает о Единой программе воспитания, разработанной министерством и внедряемой в воспитательный процесс общеобразовательных школ. Во всех регионах проведены обучающие семинары среди педагогов и работников сферы образования по подготовке тренеров по реализации данной программы. Единая программа воспитания базируется на основе общечеловеческих и национальных ценностей.