65 жылдан бері еліміз үшін инженер кадрларды дайындап келе жатқан Д. Серікбаев атындағы ШҚТУ – инновациялар мен білімді тарату орталығы. Мықты оқытушылар құрамы, заманауи білім беру мазмұны, қуатты инфрақұрылым, өндіріспен тұрақты байланыс мамандарды даярлаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Білім және ғылым саласындағы университет қызметінің барлық бағыттары халықаралық ынтымақтастықпен нығайтылған. ШҚТУ халықаралық байланыстарды тұрақты түрде нығайтып, кеңейтіп, халықаралық рейтингтерде барған сайын жоғары позицияларға қол жеткізуде. Бүгінде университетте әртүрлі елдердің студенттері білім алып, әлемдік университеттердің жетекші оқытушылары мен профессорлары дәріс оқуда. Басқарма төрағасы – ШҚТУ ректоры Сәуле РАХМЕТУЛЛИНА біздің журналға халықаралық қызметті сәтті жүзеге асыру тәжірибесімен бөліседі.
– Сәуле Жәдігерқызы, 2023 жыл ШҚТУ үшін мерейтойлық жыл болды. Сіз басқарып отырған жоғары оқу орнына 65 жыл болды. Бұл елеулі жас. Университеттің халықаралық өміріндегі ең маңызды эпизодтарды еске түсірейік. ШҚТУ халықаралық қатынастарды дамыту стратегиясы қандай?
– Иә, өткен жыл ШҚТУ-ға да, біздің өңірге де әсер еткен, жалпы елімізді елең еткізген оқиғаларға толы болды. Халықаралық қатынастар стратегиясына келетін болсақ, оның негізгі қағидасы – академиялық және ғылыми жобаларды жүзеге асыру үшін мықты серіктестерді таңдау. Мысалы, тау-кен өнеркәсібі саласында біз осы саладағы әлемдік көшбасшы – Колорадо тау-кен мектебімен (Colorado School of Mines) ынтымақтасамыз, ал бүгінгі таңда Қытай электромобильдер өндірісінде жетекші орынға ие болғандықтан, машина жасау саласында Қытаймен байланыс орнату қисынды болды.
Біз қызметтің әрбір бағытын халықаралық әріптестікпен нығайтуға, күшті желілік өзара іс-қимылмен нығайтуға тырысамыз.
Білім сапасын арттыру үшін ШҚТУ CDIO (Conceive-Design-Implement-Operate/ Ойдан шығар-Әзірле-Енгіз-Басқар) халықаралық стандарты негізінде инженерлік білім беру тұжырымдамасын жүзеге асыруға қосылды. Бұл тұжырымдаманың мақсаты – қазіргі тез өзгеретін жағдайларда күрделі объектілерді, процестер мен жүйелерді жоспарлауға, жобалауға, өндіруге және қолдануға қабілетті түлектерді даярлау.
CDIO жобасы – қатысушылары білім берудегі теория мен тәжірибе арасындағы қайшылықтарды жою арқылы инженерлік білім беруді жетілдіру тұжырымдамасын енгізетін ірі халықаралық білім беру жобасы. Біздің университет Орталық Азиядағы алғашқылардың бірі болып Ұлыбритания, АҚШ, Австралияның техникалық университеттерімен қатар осы жаһандық бастаманың бір бөлігіне айналды.
Осылайша, халықаралық тәсілдер мен стандарттарды енгізу, шетелдік серіктестермен тығыз байланыс орнату арқылы біз университеттің ғылыми және білім беру қызметін де нығайта алдық. Нәтижесі көп күттірмеді. 2023 жылы ШҚТУ ғылыми-зерттеу қызметі, оқытушылық, мансаптық әлеует, шетелдік студенттер мен оқытушылар саны және университет қызметін сарапшылық бағалауда лайықты нәтиже көрсете отырып, QS World University Rankings рейтингіне 904-позициямен кірді. Сондай-ақ ШҚТУ британдық QS агенттігінен «оқыту», «жұмыспен қамту» және «тұрақты даму» санаттары бойынша бес жұлдыз алды. ШҚТУ жүзеге асыратын энергия үнемдеу саясаты мен орнықты даму саласындағы ғылыми жобалар өте беделді рейтингтермен бағаланды:
The Times Higher Education Impact рейтингінде ШҚТУ қоғамның тұрақты дамуына үлес қосатын әлемнің алғашқы мың университетіне кірді, UI GreenMetric World University Rankings рейтингінде ШҚТУ әлемдік рейтингте 100 позицияны иеленеді және қазақстандық ЖОО-лар арасында көшбасшы болып табылады.
Сондай-ақ, Қытайдан, Ресейден, Моңғолиядан, Өзбекстаннан, Тәжікстаннан, Қырғызстаннан, Нигериядан, Либериядан ШҚТУ-дың білім беру бағдарламалары бойынша оқуға келген біздің шетелдік студенттер университеттің халықаралық беделінің көрсеткіші деп сенімді түрде айта аламыз.
– Сәуле Жәдігерқызы, сіз ШҚТУ-дың білім беру жүйесіне халықаралық стандарттардың қолдау көрсететінін айттыңыз. Академиялық қызметте халықаралық ынтымақтастықтың қалай жүзеге асырылатынын толығырақ айта аласыз ба?
– Кез келген университеттің академиялық қызметі төрт тірекке сүйенеді: мықты оқытушылар құрамы, халықаралық білім беру мазмұны, өнеркәсіппен берік серіктестік және қуатты инфрақұрылым.
Оқытушылардан бастайық: біріншіден, біздің оқытушылар халықаралық сертификаты бар, сонымен қатар практикалық өндірістік тәжірибесі бар жоғары білікті мамандар; екіншіден, ШҚТУ әлемдік университеттердің жетекші оқытушылары мен профессорларын қабылдайды. Мысалы, 2023 жылы біздің студенттер Ұлыбритания, Чехия, Германия, Польша, Түркия, Венгрия және Ресей ғалымдарының дәрістері мен практикалық сабақтарына қатысты.
Білім беру мазмұны да ШҚТУ-дың мықты тұсы. Университет оқытушылары қазақ, ағылшын және орыс тілдеріндегі авторлық онлайн курстардың портфелін жасады. Бұл Қазақстан тарихы, мәдениеттану, инженерлік механика, мерчандайзинг, Cloud Computing, Research Organization and Planning, Information Communication Technology, геология негіздері, жаңартылатын энергия көздері, жол жөндеу, картография және т.б. сияқты жалпы білім беретін және бейінді пәндер бойынша 32 курс. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің ауқымды жобасының арқасында онлайн білім беруді қолдау бойынша ШҚТУ Coursera платформасының білім беру мазмұнындағы 500 лицензияға ие болды. Біздің студенттерге Гонконг ғылым және технология университеті, Райс университеті, Мичиган университеті, Иллинойс университеті және т. б. сияқты әлемнің үздік университеттері әзірлеген озық курстар біздің студенттерге қолжетімді.
ШҚТУ-дың серіктес-кәсіпорындары – білім беру бағдарламаларын жаңғыртуға белсенді қатысатын, оқу үдерісін жүргізу үшін өз ресурстары мен өндірістік алаңдарын қамтамасыз ететін, бағдарламалардың тәжірибеге бағытталған сипатын күшейтетін аймақ пен елдің бизнес құрылымдарының өкілдері.
Университет «Үлбі металлургиялық зауыты», «КЭМОНТ», «Қазақтелеком» акционерлік қоғамдарымен, «KAZ Minerals», «Өскемен жылу электр орталығы», Өскемен конденсатор зауыты, «Қазмырыш», «Қазақмыс» корпорациясы», «Бақыршық тау-кен өндіру кәсіпорны» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерімен және т.б. жемісті ынтымақтасады. Бұл кәсіпорындарда университеттің филиалдары бар, студенттер өндірістік тәжірибеден өтеді, оқу жоспарының бір бөлігі де олардың шеберханаларында, зертханаларында және кафедраларында жүзеге асырылады.
ШҚТУ инфрақұрылымы 2023 жылы айтарлықтай өзгертілді. Бұл әлемдік өнеркәсіптің трендтеріне байланысты болды. Бүгінгі таңда жаһандық деңгейде автомобиль өнеркәсібінің электромобильдерге ауысуы қарқын алуда. Соңғы үш жылда өндірілген электромобильдер саны 5 есеге өсті, жылдық өндіріс көлемі 12 миллионнан асты. Егер 2017 жылы сатылған 70 көліктің біреуі ғана электрлік болса, бүгінде бұл әрбір бесінші көлікті құрайды. Әрине, зарядтау инфрақұрылымы мәселелерін шешу үшін тиісті кадрларды даярлау қажеттілігі туындады.
Бұл салада сөзсіз әлемдік көшбасшы – Қытай: ол әлемдегі электромобильдер сатылымының 59%-ын құрайды. Осыған байланысты Тяньцзинь университетімен Лу Бань шеберханасын ашу форматында стратегиялық өзара іс-қимыл басталды.
Бұл Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Орталық Азия-Қытай» саммиті шеңберінде Қытай Халық Республикасына сапары барысында ШҚТУ базасында Лу Бань шеберханасын құру туралы Қазақстан мен Қытай арасындағы келісімге мемлекеттік деңгейде қол қоюының арқасында мүмкін болды. Шеберхананы құру үшін қытайлық серіктес Тяньцзинь кәсіптік институты ШҚТУ-ға автомобиль техникасы саласындағы мамандандырылған оқу жабдықтарының кешенін ұсынды. Бұл ішкі жану қозғалтқыштары бар бензинмен жүретін автомобильдер, автокөлікке қызмет көрсету және диагностикалық стендтер, электр машинасы мен гибридті автомобиль модельдерін зарядтау станциясы, аккумуляторлық батареяны шығаратын макет және smart-room жүйесі – бұл өздігінен жүретін жолдар мен автомобильдерді басқару қағидаттарына негізделген модель. Біздің студенттер заманауи жабдықтарда білім алуға, технологиялық болашақтың бір бөлігі болуға мүмкіндік алады.
Халықаралық аспектідегі білім беру қызметі де қос дипломды білім беруді жүзеге асыру болып табылады.
ШҚТУ студенттері Бранденбург техникалық университеті, Люблин политехникасы, «МИФИ» Ұлттық ядролық зерттеу университеті, Томск политехникалық университеті және ШҚТУ дипломы сияқты әлемнің жетекші жоғары оқу орындарының дипломдарын алады.
Академиялық ұтқырлық – берік серіктестік қатынастардың көрсеткіші. ШҚТУ студенттері семестр бойы Америка, Еуропа, Түркия, Малайзия, Сингапур ЖОО-ларында оқуға мүмкіндік алады.
Бұл студенттерге кәсіби құзыреттіліктерді, сондай-ақ коммуникациялық дағдылар мен мәдениетаралық өзара әрекеттестік сияқты soft skils дағдыларды меңгерген бәсекеге қабілетті маман болуға мүмкіндік береді, бұл оларды жаһандық еңбек нарығында бәсекеге қабілетті етеді.
– ШҚТУ-дың ғылыми-зерттеу қызметінде де белсенді дамып келе жатқанын білеміз. Осы саладағы жетістіктеріңіз туралы журналымыздың беттерінде талай рет жазған болатынбыз, басқа да республикалық БАҚ-тар да университет өмірінің осы жағын жазды. Қазіргі уақытта ШҚТУ-да қандай халықаралық ғылыми жобалар жүзеге асырылып жатқанын және өзіңіздің қандай перспективаларды көріп отырғаныңызды айтып өтсеңіз.
– Иә, біздің ғалымдар көптеген бағыттар бойынша ғылыми-зерттеу жобаларын жүзеге асыруда. Бұл «ақылды» ауыл шаруашылығын геоақпараттық қамтамасыз етуге қатысты зерттеулер: бетінің биоүйлесімділік қасиеттері жақсартылған пациентке тән металл импланттарын аддитивті өндіру технологиялары; сұранысқа ие өнеркәсіптік өнімді алу үшін алюминий өндірісінің қалдықтарын пайдалану технологиялары; 3D сканерлеу және жабындарды аддитивті микроплазмалық бүрку технологиялары үшін робот-манипуляторды басқарудың жаңа алгоритмдері және т.б. Бүгінде Д. Серікбаев атындағы ШҚТУ-дың жалпы табысынан ғылымның үлесі 33%-ды құрайды – бұл әлемдік жоғары оқу орындарының деңгейі.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің қолдауының арқасында біздің түрлі бағыттарда зерттеу жүргізуге мүмкіндігіміз бар екенін атап өткім келеді. Елде ғылымды дамытуға басымдық беріледі:
2023-2025 жылдарға арналған ғылыми зерттеулерді және технологияларды коммерцияландыруды қаржыландыру республикалық бюджеттен 3,5 есеге ұлғайтылып, 643 млрд теңгені құрады. Бұл, әрине, біздің ғалымдарымызды ынталандырады, сонымен қатар біздің зерттеулерімізді шет елде қатысуға мүмкіндік береді. Ғылыми-техникалық мәселелерді шешу үшін біз Қытайдан, Ұлыбританиядан, Германиядан, Чехиядан, Польшадан, Түркиядан, Венгриядан, Украинадан серіктестерімізді тартамыз.
Сондай-ақ, ШҚТУ халықаралық қорлар қаржыландыратын жобаларды жүзеге асырады. Атап айтқанда, біздің университет еуропалық серіктестерімізбен (Германия, Италия, Испания, Словения) бірлесіп жүзеге асырылатын үлкен жобаның грант иегері болды. Бұл қызметкерлерді, студенттерді және жалпы жұртшылықты жергілікті еңбек нарықтарының қажеттіліктеріне және Орталық Азия елдері тап болатын экологиялық мәселелерге сәйкес келетін дағдылар мен құзыреттермен қамтамасыз ету мақсатында Орталық Азия елдері ЖОО-сының айналмалы экономикадағы адами капиталының әлеуетін арттыруға бағытталған Erasmus-тың «Дөңгелек экономика мен тұрақты дамудағы инновациялық оқу бағдарламалары мен модульдерін әзірлеу» жобасы.
Сонымен қатар, American Council қолдауымен екі жоба: Висконсин штатының мемлекеттік университетімен бірлесіп университетті басқару және қаржылық менеджмент жобасы және Делавэр университетімен бірлесіп «Шығыс Қазақстандағы жел энергетикасы ресурстарын бағалау жөніндегі далалық науқан» жобасы жүзеге асырылуда. Екі жобаны да АҚШ-тың Қазақстандағы елшілігі қолдайды.
«Шығыс Қазақстандағы жел энергетикасы ресурстарын бағалау жөніндегі далалық науқан» жобасы аясында ШҚТУ ғалымдары мен Делавэр университетінің ғалымдары «Простор» жазғы экспедициялық кампусының базасында баламалы энергетика бойынша халықаралық зертхана құра бастады, алғашқы жабдық әкелінді. Жалпы, «Простор» ЖЭК Д. Серікбаев атындағы ШҚТУ студенттері «Геодезия және картография», «Жерге орналастыру», «Кадастр», «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау», «Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау», «Су ресурстары және суды пайдалану», «Орман ресурстары және орман шаруашылығы» сияқты мамандықтар бойынша тәжірибеден өтетін Бұқтырма су қоймасында орналасқан бірегей алаң.
2024 жылы біз өршіл жоспарларды жүзеге асыруды жалғастырамыз. Мәселен, ШҚТУ-да Қазақстан-Германия университетімен, Фрайберг тау-кен академиясымен, Клаусталь университетімен және басқа да бірқатар серіктестермен бірлесіп металлургия және пайдалы қазбаларды өндіру саласындағы Қазақстан-неміс ғылым және технологиялар институты құрылуда. Біздің өңір үшін бұл үлкен оқиға, өйткені
бұл институт Шығыс Қазақстан облысы кәсіпорындарының ғылыми-техникалық міндеттерін шешу үшін Қазақстан мен Германия ғалымдарының өзара іс-қимылының белсенді алаңына айналады. Осы институттағы жобалар мен зерттеулер біздің экономика мен өнеркәсіптің дамуына әсер етеді.
ШҚТУ үшін 2023 жыл қытай және неміс әріптестерімен жемісті ынтымақтастық жасасқан ерекше жыл болды деп айтуға болады.
– Иә, 2023 жыл сіздің университетіңіз үшін өте жемісті жыл болды. Биылғы жылды ШҚТУ халықаралық ынтымақтастық жылы деп атауға болады дер едім. Өткен жылдың ең жарқын оқиғасы ретінде нені атап айтар едіңіз?
– Жарқын оқиғалар көп болды. Біріншіден, бұл, әрине, ШҚТУ базасында металлургия және пайдалы қазбаларды өндіру саласындағы Қазақстан-неміс ғылым және технологиялар институтын құру туралы Келісімге қол қою. Бұл келісімге екі елдің президенттері: Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев пен Франк-Вальтер Штайнмаердің қатысуымен қатысуымен өткен Қазақстан-Германия университеттерінің форумы аясында қол қойылды.
Екінші маңызды оқиға – Лу Бань шеберханасының ашылуы. Бұл іс-шараға ҚР Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек, ШҚО әкімі Ермек Көшербаев, Қытай Халық Республикасының ҚР Бас консулы Ян Вэй және Тяньцзинь қаласының муниципалды халық үкіметінің вице-мэрі Чжан Лин бастаған ҚХР делегациясы қатысты.
– Алдағы жоспарларыңыз қандай? 2024 жылы халықаралық қатынастарды қалай дамытасыз?
– Біз, әрине, халықаралық интеграция жолын жалғастырамыз. Және бұл интеграция білім беру қызметі саласында да, ғылыми-инновациялық зерттеулер саласында да жүзеге асады.
Біздің жақын арадағы жоспарларымызға Малайзиядағы ең ірі университеттердің бірі – College of Engineering University Teknologi MARA колледжімен қос дипломдық білім беру бағдарламаларын әзірлеу және іске қосу кіреді.
Біз 2023 жылы іске қосылған жобаларды: Қазақ-Герман институты мен Лу Бань шеберханасы жобасын дамытуды жалғастырамыз.
Бүгінгі таңда ШҚТУ үшін атом және баламалы энергетика саласындағы перспективалы серіктестер Ресейдің ғылыми-зерттеу университеттерімен қатар Франция университеттері болып табылады. Біз осы бағыттағы байланыстарды нығайтып, кеңейтуді жоспарлап отырмыз.
ШҚТУ-да білім беру бағдарламаларының мазмұнына және ғылыми жобаларға жасанды интеллект технологиясын қолдану белсенді енгізілгендіктен, біз Қытай, Малайзия, Германиядан келген серіктестердің қатысуымен AI Center for Industry құру бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Орталық тау-кен-металлургия және автомобиль өнеркәсібіндегі технологиялық процестер мен күрделі жүйелерге жасанды интеллекті енгізе отырып, экономиканың нақты секторларының міндеттерін шешуге бағдарланатын болады. Сондай-ақ, 2023 жылы автомобиль көлігін басқаруда және жол қозғалысын ұйымдастыруда жасанды интеллекті пайдалану бойынша Smart Driving Technologies (AI) Инжинирингтік орталығын құру туралы үшжақты келісімге қол қойылды. Ағымдағы жылы қытайлық әріптестер ШҚТУ-ды қосымша құрал-жабдықтармен және смарт-көліктермен қамтамасыз етпек.
Біз университетімізге шетелдік студенттерді тарту бойынша жұмысты жалғастырамыз, өйткені шетелдік контингенттің болуы университеттің білім беру бағдарламаларының беделі мен сапасын көрсетеді.
– Әңгімеңіз үшін көп рахмет. ШҚТУ-ға көздеген жоспарларының орындалуын тілейміз!
Сұрақтарды қойған
Вероника КОРЕШКОВА
АННОТАЦИЯ
Восточно-Казахстанский университет им. Д. Серикбаева, отметивший в 2023 году 65-летний юбилей, ведет подготовку инженерных кадров, обучая казахстанских и иностранных студентов. Сильный преподавательский состав, современный образовательный контент, мощная инфраструктура, устойчивые связи с промышленностью обеспечивают высокий уровень подготовки специалистов. Международное сотрудничество является неотъемлемой частью образовательного и научного процесса вуза. О том, как университет укрепляет и расширяет свои международные связи, рассказывает председатель правления – ректор ВКТУ Сауле Жадыгеровна Рахметуллина.
Шығыс Қазақстан техникалық университеті: халықаралық интеграция жолы, 2024 © "Современное образование" республикалық журналының редакциясы