Қазақстан-Неміс университетінің (DKU) Президенті Волрад Роммель: «Біз ғылыми білімді практикалық шешімдерді дамытуға біріктіреміз»

«Современное образование» журналы еліміздің қарқынды дамып келе жатқан жоғары оқу орындарының бірі Қазақстан-Неміс университетінің (DKU) қызметін мұқият бақылап келеді. DKU-ға қызығушылық кездейсоқ емес: университет Қазақстан мен Германия арасындағы қарым-қатынасты нығайтуда маңызды рөл атқара отырып, белсенді білім беру, ғылыми және халықаралық қызметті жүргізеді.

Көптеген адамдар университеттің дамуының жаңа толқынын DKU президенті, ғалым, халықаралық жобалардың менеджері және шабыттандырушысы профессор Волрад Роммельдің келуімен байланыстырады. Оның басшылығымен университет даму қарқынын арттырып қана қоймай, халықаралық бастамалардың белсенді қатысушысы болды: Қазақстанның әртүрлі өңірлерінде бірлескен ғылыми-білім беру орталықтары ашылуда, неміс жоғары оқу орындарымен серіктестікте жобалар іске асырылуда, оқытушылар мен студенттерді қамтитын форумдар, конференциялар мен алмасулар өткізілуде.

Ағымдағы жылдың 12 ақпанында Берлиндегі Қазақстан Республикасының Елшілігінде халықтарымыздың арасындағы достықты, бейбітшілік пен ынтымақтастықты нығайтуға қосқан елеулі үлесі үшін жоғары мемлекеттік марапат – II дәрежелі «Достық» орденінің берілу профессор Роммельдің сіңірген еңбегінің ерекше бағалануы болды.

Бүгін біз оқырмандарды профессор Волрад Роммельмен жақынырақ танысуға, оны Қазақстанға не әкелгенін, университеттің миссиясы ретінде нені көретінін және Қазақстан-Неміс академиялық әріптестігі аясында ғалымдар мен студенттердің алдында қандай перспективалардың ашылып жатқанын білуге шақырамыз.

– Құрметті профессор, ең алдымен, сізді Қазақстан мен Германияның арасындағы қарым-қатынастарды жолға қоюға қосқан үлесіңіз үшін берген жоғары еңбегі сіңген марапатыңызбен құттықтауға рұқсат етіңіз. Айтыңызшы, сізді біздің елмен не байланыстырады?

– Құттықтауыңызға рақмет, мен үшін мүлдем күтпеген жағдай болды. Өте қатты ризамын, бұл марапат мен үшін үлкен мәртебе. Қазақстанмен байланысыма келетін болсақ, бұл қызық. Егер маған бес жыл бұрын Қазақстанда жұмыс істейтінімді айтса, бұған күмәнданатын едім. Өз өмірімде әлемнің әртүрлі елдерімен жұмыс істедім: мысалы, Бразилиямен, Мароккомен, Ресеймен, тіпті Моңғолиямен, бірақ мен ол кезде Қазақстанмен таныс емес едім. Ал мұнда университетті басқару ұсынысы мен үшін мүлдем жаңалық болды. Шынымды айтсам, мені еліңіздің мәдениеті қатты қызықтырды. Әдетте әртүрлі мәдениеттерді Бавария мәдениетімен салыстырамын, ал Қазақстанда бүгінгі Германияда мен әрқашан сағынып жүрген нәрсе бар: мұндағы адамдар шынайы, ашық-жарқын, барынша әсершіл және бұл қасиеттері маған ұнайды. Бәлкім, бұл менің Қазақстанға келуімде шешуші фактор болған шығар. Менің түсінуімше, бұл менталитет көбінесе көшпенділердің мұрасымен түсіндіріледі, кейде мен өзімді көшпенді сияқты сезінемін. Айырмашылықтарға қарамастан, біздің елдердің арасында білім, ғылым, бизнес салаларында берік байланыстар бар. Табиғи байланыс бар – өздеріңіз білетіндей, көптеген қазақстандықтар Германияға қоныс аударып кеткен, мен бұл қарым-қатынастардың барлығы өте маңызды және оны дамыту керек деп есептеймін.

Маған Қазақстанға бару туралы ұсыныс түскенде, менің алдымда білім және ғылым саласындағы ынтымақтастықты тиімді дамытуды қалай бастау керектігін түсіну міндеті тұрды. Бүгінгі таңда білімге негізделген технологиялар сіздің еліңіздің экономикалық және әлеуметтік дамуында маңызды рөл атқарады. Ғылым мен білім басты тақырыпқа айналды.

Бірақ Қазақстанда да, Германияда да барлығы бірдей тиімді ғылым, білім экономикаға тікелей әсер ететінін толық түсінбейді. Бұл жай ғана бірдеңе сатуға және бір жыл ішінде пайда табуға болатын сауда емес.

Ғылым мен білімге уақыт қажет: алғашқы тамаша нәтижелерге жету үшін 5 жылдан 10 жылға дейін уақыт керек. Алғашында білім мен ғылымды қай бағытта дамытуға болады деп ойладым. Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан мен үшін XXI ғасырдың жаһандық сын-қатерлеріне тиімді жауаптар табу үшін неміс инженериясы мен Қазақстанның өнеркәсіптік әлеуеті тоғысқан академиялық кеңістік болып табылады.

Қазіргі әлемдік индустрияға пайдалы қазбалар, металдар және т.б. қажет, ал Қазақстанда бұл өте көп, бұл үлкен әлеует.

– Оқырмандардың назарына соңғы кезеңдегі елдеріміздің білім және ғылым саласындағы ең жарқын бірлескен жобаларын еске сала кетейік.

– Соңғы кезеңде Қазақстанда білім алмасу ғана емес, тұрақты инженерлік, ғылыми және білім беру экожүйесін стратегиялық құруға негізделген бірнеше ауқымды жоба іске қосылды.

Осындай алдыңғы қатарлы бастамалардың бірі Ақтауда Yessenov University базасында Қазақстан-неміс тұрақты инженерлік институтын (KINI) құру болды. Бұл жоба Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі мен Германия Сыртқы істер министрлігінің қолдауымен жүзеге асырылуда. KINI болашақ инженерлерін – болашақтың индустриялық жобаларында жұмыс істеу дағдылары мен білімі бар тұрақты энергетика, цифрлық технологиялар және логистика саласындағы мамандарды дайындау алаңы ретінде ойластырылған. Осындай жобалардың бірі – «SVEVIND» неміс-швед концерні жүзеге асырып жатқан Маңғыстауда жасыл сутегі зауытының құрылысы. KINI осы алпауыт үшін, ал болашақта Орталық Азияның барлық жасыл секторы үшін кадрлық резервке айналуға тиіс. Институттағы оқу бағдарламасы халықаралық траекторияны қамтиды: студенттер Ақтауда, Алматыда және Германия университеттерінде тағылымдамадан өтеді. Үздік түлектер бірден екі дипломды – қазақстандық және неміс дипломын алады.

Тағы бір маңызды жоба Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетінің базасында Қазақстан-неміс ғылым және технологиялар институтын (ҚНҒжТИ) құру болды. Мұнда металлургиялық білім, геология ғылымдары, тұрақты даму және тау-кен өнеркәсібіне баса назар аударылады. ҚНҒжТИ – бұл тек білім беру алаңы ғана емес, сонымен қатар Шығыс Қазақстанның тау-кен металлургия саласы үшін қолданбалы шешімдер туатын ғылыми-инженерлік кластер.

Өткен жылдың 3 қыркүйегінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Ұлттық ғылым академиясында ресми түрде ашылған Қазақстан-неміс ғылыми-зерттеу ынтымақтастығы орталығы (KGRCC) қазақстандық және еуропалық ғылыми қауымдастықтар арасындағы жаңа академиялық байланыстардың негізі болды.

KGRCC тұрақты академиялық семинарлар, конференциялар өткізетін алаңға айналуға және студенттер мен профессорларды халықаралық жобаларға, ғылыми жарияланымдарға және Орталық Азия мен Еуропа арасындағы, әсіресе Германия мен Қазақстан арасындағы ғылыми алмасуға тартуға жәрдемдесуге арналған.

– Қазақ-Неміс университеті дәстүрлі түрде жоғары сапалы білім берумен және Германиямен тығыз байланыспен ассоциацияланады. Бүгінгі таңда ЖОО және жеке өзіңіз Қазақстанда тек білім беру ғана емес, сонымен қатар өзіндік дипломатиялық миссияны атқарып жатыр деп айтуға бола ма?

– Әрине, DKU Қазақстан мен Германия арасындағы өзіндік интеллектуалды және ғылыми көпір болды деп айтуға болады. Неміс ортасында DKU-дың жай ғана университет емес, көптеген мақсаттарды біріктіретін ғылыми, білім беру жобасының бір түрі екенін жиі айылтады. Ең алдымен, бұл шекарасыз академиялық өзара әрекеттесу алаңы. Ғалымдар ұлттық ерекшеліктеріне қарамастан, ғылымның бір тілінде сөйлеседі. Міне, бұл бізге, соның ішінде мемлекеттік деңгейде терең әріптестік орнатуға мүмкіндік береді. Бұл

мүмкіндіктер бүгінде қазақстандық ғалымдардың неміс әріптестерімен бірге жобаларды іске асыра отырып, Германия тарапынан да, Қазақстан тарапынан да қаржыландыруды ала алуының арқасында айтарлықтай кеңейді.

Әрине, ең маңызды міндет – Қазақстанда жаңа ұрпақты тәрбиелеу – студенттерді неміс академиялық стандарттары бойынша дайындау, бұл біздің түлектерге тек жергілікті жағдайда ғана емес, сонымен қатар халықаралық аренада, соның ішінде әлемдік компаниялар мен халықаралық ұйымдарда жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Тағы бір стратегиялық бағыт – Германия үлгісіне негізделген зерттеу моделін жасау.

Неміс жүйесінде білім мен ғылым бір-бірінен бөлінбейді: оқыту мен зерттеу бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл студенттердің ғылыми қызметпен әуел бастан айналысуына, зерттеушілік атмосфераға енуіне, ізденімпаздық рухын «жұқтыруға» мүмкіндік береді.

Біз болашақ мамандардың әлемді түсінуге және инновацияны көрсетуге ұмтылатын практик ретінде өсуі үшін осы әдісті Қазақстанға да көшіруге тырысамыз.

Студенттердің бойында азаматтық жауапкершілігін дамыту да маңызды рөл атқарады. Өздерінің курстастары сайлаған студенттер де біздің Сенаттың мүшелері. Тәрбиенің бұл элементі болашақ басшыларды шешім қабылдауға, қоғам мүддесін білдіруге, демократияның тек еркіндік емес, жауапкершілік екенін түсінуге үйретеді.

DKU – жай ғана халықаралық байланысы бар университет емес, ол тек білім ғана емес, сонымен бірге қоғамның тұрақты дамуы үшін қажетті құндылықтар қалыптасатын еуропалық үлгідегі толыққанды білім беру платформасы.

– Геосаяси турбуленттілік, атап айтқанда, Дональд Трамп әкімшілігінің саясаты және бірқатар жаһандық бастамаларды шектеу ЖОО-ның жұмысына қандай да бір әсерін тигізді ме?

– Әрине, белгілі бір әсерді сезіндік. Мысалы, көптеген халықаралық бағдарламалар, соның ішінде USAID агенттігінің бастамасы бойынша тоқтатылған кезде, бұл біздің кейбір жобаларымызға әсер етті. Біз DKU америкалық құрылымдармен серіктестікте қатысқан бірқатар білім беру және зерттеу бастамалары туралы айтып отырмыз. Алайда бұл университеттің стратегиясы мен тұрақтылығына сыни әсер еткен жоқ. DKU негізгі жобалары дәстүрлі түрде неміс тарапының – Германия Сыртқы істер министрлігі, DAAD және басқа еуропалық серіктестердің қолдауымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, біз ЮНЕСКО сияқты халықаралық ұйымдармен белсенді ынтымақтастықта жұмыс істейміз. Бір қызығы, USAID-тің кетуімен бірге, біз «төменнен» – DKU-мен жұмыс істеуге мүдделі жас мамандар мен зерттеушілерден көбірек бастамалар ала бастадық. Бұл университеттің саяси жағдайға қарамастан халықаралық академиялық өзара іс-қимыл үшін тартымды платформа болып қала беретінін көрсетті.

Дональд Трамп біздің негізгі сенімдерімізді өзгерткен жоқ. Әсіресе жаһандық белгісіздік кезінде тұрақты серіктестік пен икемді академиялық желілердің құндылығы айқын болады. Халықаралық ортадағы өзгерістерге жауап беру, инновацияларды ынталандыру және сонымен бірге академиялық жетістіктерді сақтау қабілеті DKU-ды өңірдегі көшбасшыға айналдырады.

Негізгі назар тек білім беру ғана емес, сонымен қатар мәдениетаралық құзыреттілікті дамытуға және әртүрлі академиялық дәстүрлердің өкілдері арасындағы өзара түсіністікті нығайтуға бағытталған.

Осы дамуды ескере отырып, DKU-дың қазір табысты университеттік ынтымақтастықтың үлгісі ретінде қарастырылып, ұлттық деңгейде де, еуропалық деңгейде де мойындалуы таңқаларлық емес.

– Қазақстанға келгенге дейін Венадағы ғылыми орталықты басқардыңыз. Айтыңызшы, орталық немен айналысты және қандай маңызды жобаларды жүзеге асыра алды?

– Иә, шынымен де, Қазақстанға келгенге дейін мен Венада жұмыс істедім, онда коммуникациялық технологияларға мамандандырылған ғылыми орталықты басқардым. Біздің қызметіміздің негізгі бағыттары интернет және ақпараттық жүйелер саласындағы цифрлық шешімдерді әзірлеу және жетілдіру болды.

Бірақ мен үшін бұл жұмыстың ең маңызды аспектісі – бизнеспен өзара әрекеттесу. Орталық кәсіпкерлермен және компаниялармен тығыз ынтымақтастыққа бағытталды. Менің ойымша, дәл осы үлгіні Қазақстанда да дамыту керек.

Яғни, ғылым мен бизнес қатар жүруі керек. Еуропада, әсіресе Германия мен Австрияда шағын және орта кәсіпорындардың инновацияларды енгізу үшін зерттеу орталықтарымен ынтымақтасуы әдеттегі тәжірибе болып табылады. Мысалы, шағын компания нақты сұраныспен келуі мүмкін: бизнес-процестерді оңтайландыру немесе жаңа технологияны меңгеру қажет. Бұл жерде зерттеу орталығы қосылады, мысалы, костюмді клиенттің фигурасына сәйкес келтіріп тігетін жақсы тігінші сияқты ол ғылыми әзірлемелерді нақты қажеттіліктерге бейімдеуге көмектеседі.

Екінші жағынан, ірі кәсіпорындар көбінесе ғылыми зерттеулерге инвестор ретінде әрекет етеді. Бірақ бұл жағдайда да ғылыми идеялардың олардың инфрақұрылымында іс жүзінде қолданылуы, міндеттері мен өсу перспективаларына сәйкес болуы маңызды.

Бұл модель әсіресе Қазақстан үшін өте өзекті. Елдің табиғи ресурстары бай, бірақ шикізатты тиімді өңдеп, қосымша құнды арттыру үшін заманауи технологиялар мен сауатты мамандар қажет. Сондықтан университеттер мен өндіріс арасындағы тұрақты серіктестік орнату басты міндет болып табылады. Мұны біз әлемнің табысты экономикаларынан көреміз: ғылым мен бизнес жүйелі түрде өзара әрекеттесетін жерде инновациялар шынымен нәтиже береді.

Мысалы, Силикон алқабы өте тамаша мысал. Онда университеттер, стартаптар мен ірі компаниялар үнемі өзара пікір алмасып өмір сүреді. Ғалымдар еркіндік атмосферасында жұмыс істеп, эксперимент жасай алады, қателеседі, жаңа нәрселерді сынай алады. Ал компаниялар ресурстарды қамтамасыз етуге және бұл іздеулерді дұрыс бағытқа бағыттауға дайын. Бұл модель инновациялық өсудің экожүйесін жасайды. Оның Қазақстанда да табысты жұмыс істей алатынына сенімдімін.

– Осыдан төрт жыл бұрын Қазақ-Неміс университетін басқардыңыз. DKU-ға келудегі мақсатыңыз қандай еді және сол мақсаттарыңызға қол жеткізіп жатсыз ба? 

– Иә, DKU-ды басқарып келе жатқаныма төрт жыл болды. Алғаш рет жұмысқа кірісе бастаған кезде менің басты міндетім университетті тұрақты және заманауи білім беру платформасы ретінде дамытуды жалғастыру болды. Сол кезде DKU-да жақсы құрылымдалған бакалавриат жүйесі болды, халықаралық қорлармен және ұйымдармен серіктестік орнатылды, DKU академиялық бағдарламаларын қолдайтын Германияның Серіктес ЖОО-ларының консорциумы құрылды, қос дипломды жүйесі жақсы жолға қойылды.

Бірақ әлем бір орында тұрмайды,

қазіргі таңда әрбір дерлік университет шетелдік университеттермен бірлесіп жүзеге асырылатын қос дипломды бағдарламаларды ұсынады. Сондықтан мен өз алдыма DKU-ды білім, ғылым, қолданбалы зерттеулер мен экономика арасында айқын байланысы бар неміс ғылыми үлгісіне негізделген университет ретінде дамытуды алға мақсат етіп қойдым.

Бұл тек формаға ғана емес, мазмұнына да қатысты: оқу үдерістері қалай ұйымдастырылады, ғылыми инфрақұрылым қалай дамиды, ғылымның бизнеспен және мемлекетпен интеграциясы қалай жүзеге асырылады.

Екінші маңызды міндет – қазақстандық жоғары оқу орындарымен және ғылыми-зерттеу институттарымен ынтымақтастықты тереңдету. DKU халықаралық университет болғанымен, мен әрқашан біз «арал» емес, елдің біртұтас академиялық экожүйесінің бөлігі болуымыз керек деп ойладым. Сондықтан да біз қазақстандық жоғары оқу орындарымен, мысалы, Ақтаудағы Есенов университетімен, Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетімен, Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университетімен және Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Ұлттық ғылым академиясымен стратегиялық әріптестік орнатуды бастадық. Біз қазақстандық серіктестермен бірге іске қосып отырған осы жобалардың барлығының бір мақсаты бар – ғылыми және білім саласындағы ынтымақтастықтың тұрақты үлгілерін құру. Қазір мен, салыстырмалы түрде айтсам, осы жолдың ортасындамын. Ал алдағы жылдардағы міндетім – қолға алған бастамалардың жалғасын тауып қана қоймай, тұрақты, жүйелі әрі ұзақ мерзімді болуын қамтамасыз ету. Бұл менің DKU басшысы ретіндегі жеке басымдылығым.

Ең бастысы, мен бірінші күннен-ақ өз командамның қолдауына сенім арта алдым – университетте жақсы үйлестірілген және өте кәсіби команда бар, олармен жұмыс істеуге және алға қойған мақсаттарға жетуге ыңғайлы.

– Университеттің қызметін кеңейту, студенттерді қабылдауды арттыру және жаңа кампустарды салу жоспарлары жарияланды… 

– Иә, расында да мұндай жоспарлар бар. Біз, әсіресе Қазақстан мен Орталық Азияда сапалы білімге деген сұраныстың артып отырғанын ескерсек, өсудің нақты әлеуетін көріп отырмыз. Бірақ біз DKU-дың Алматыда кеңеюінің шектеулі екенін түсінуіміз керек: Алматыдағы инфрақұрылымымыз бір уақытта ең көбі 800 студентті оқытуға мүмкіндік береді. Сондықтан біз еліміздің басқа өңірлерінде де дамуды көздеп отырмыз, атап айтқанда, қазір Ақтауда жобаларды белсенді түрде жүзеге асырудамыз. Әрине, үлкен университет қалашығын салу үшін Қазақстан мен Германия арасындағы үкіметаралық деңгейде қолдау қажет. Мен өз тарапымнан серіктестерімді мұндай қадамның маңыздылығына сендіру үшін екі тараппен келіссөздер жүргізіп жатырмын. Өйткені, әңгіме тек DKU-ды кеңейту туралы ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның өсіп келе жатқан халқына сапалы білім беру мүмкіндігі туралы болып отыр. Қазақстан – халқы жас және қарқынды өсіп келе жатқан мемлекет.

Отбасында көбіне төрт немесе бес бала болады, бұл студенттер саны алдағы жылдары ғана өсетінін білдіреді. Ел үшін бұл ұрпақты өмірге ғана емес, жоғары біліктілікке, әлемдік экономикаға қатысуға дайындау өте маңызды.

Екінші жағынан, Германия бүгінде демографиялық қартаюмен бетпе-бет келіп, белсенді түрде жас мамандарды іздестіруде. Бұл тұрғыда Қазақстан мен Германия мінсіз серіктестер: Қазақстан жас мамандарды еуропалық стандарттарға сай дайындай алады, ал Германия мансаптық өсуге, тағылымдамадан өтуге және ғылыми зерттеулер жүргізуге мүмкіндік бере алады.

Бірақ мен DKU-дың мақсаты неміс еңбек нарығына білікті мамандарды дайындау емес екенін атап өткім келеді. Біздің басымдылығымыз – Қазақстан үшін арнайы мамандар даярлау, ұлттық адам капиталын дамыту. Бірінші кезекте Қазақстан үшін кадрлар даярлау, ұлттық адам капиталын дамыту – біздің басымдылығымыз. Бүгінде біздің түлектердің шамамен 5%-ы ғана Германияда оқуын жалғастыруда немесе мансап жолын құруда. Қалғандары осында қалады және бұл, менің ойымша, дұрыс. Біз үшін университет тек неміс дипломына қол жеткізу нүктесі емес, Қазақстанның және өңірдің болашақ көшбасшыларын дайындайтын нағыз институт екені маңызды.

– DKU-да ғылым көбейді ме? Бүгінгі таңда студенттер қандай қызықты жобаларға қатысып жатыр? Сіз ғылыми қызметтегі табыстың негізгі принциптерін қалай тұжырымдар едіңіз? Мүмкін болса, жастар үшін бірнеше «лайфхактермен» бөліссеңіз.

– DKU-да ғылым кезең-кезеңімен дамып келеді – бұл бір реттік процесс емес, зерттеу мәдениетін біртіндеп қалыптастыру.

Алғашқы маңызды қадамдарымыздың бірі Германиядағы ғылыми мекемелермен әріптестікті нығайту болды. Бүгінгі таңда біз Германия университеттерімен бірлескен жобаларға қатысып жүрген жас зерттеушілердің, оның ішінде докторанттардың жаңа буынын белсенді түрде қалыптастырудамыз. Біз ғылыми идеялар тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар халықаралық контексте дамитындай халықаралық зерттеу топтарын құруға тырысамыз.

Бакалавриат студенттеріне келетін болсақ, бұл жерде де әдісті қайта құрылымдауды бастаймыз: жобалық оқыту элементтерін енгіземіз, практикалық компонентті күшейтеміз және пәнаралық зерттеулерге қатысуды ұсынамыз.

Заманауи білім беру тек дәрістер мен емтихан ғана емес. Бұл біліммен қатар әлеуметтік дағдылар мен инновациялық және тұрақты шешімдерді табу және жүзеге асыру қабілетін қалыптастыратын білім беру процесі. Сабақтарға жобалық жұмыстар, талқылаулар, нұсқаушының жетекшілігімен өзіндік жұмыс, ғылыми қызметкерлермен, мамандармен, кәсіпорындар мен мемлекеттік органдардың басшыларымен кездесулер кіреді.

DKU-дың маңызды ғылыми жобаларының бірі – Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитетінің бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру шеңберінде ғылыми-техникалық бағдарламаны жүзеге асыру. Жобаның мақсаты – оның сапасына әсер ететін факторларды зерделеу және цифрлық аналитика саласындағы шешімдерді әзірлеу арқылы жоғары білім беру жүйесін жетілдіру. Жобаны іске асыру нәтижесінде үлкен деректерді өңдеуге арналған нейрондық желіні қосу және жасанды интеллект негізінде қосымша оқыту арқылы Қазақстан Республикасындағы жоғары білім сапасына қатысты индикаторлардың мониторингі саласындағы деректерді визуализациясы бар цифрлық жүйенің прототипі әзірленуде.

Әрине, біз Қазақстанда әлі күнге дейін жаттандылық пен ресми есептерге көбірек көңіл бөлінетін ескі үлгідегі академиялық үлгінің бар екенін түсінеміз. Бірақ жаһандық ғылыми мәдениетте табыс бастамаға, сұрақ қоя білуге, сыни ойлауға және ынтымақтастыққа дайын болуға негізделген. Ал біз шәкірттеріміздің бойына осы қасиеттерді сіңіруге тырысамыз.

Егер жас зерттеушінің табысқа жету принциптері туралы айтатын болсақ, мен үш нәрсені атап айтар едім. Біріншіден, қызығушылық – әлемнің қалай жұмыс істейтінін түсінуге деген шынайы, ішкі ұмтылыс. Онсыз ешбір ғылыми мансап тұрақты болмайды. Екіншіден, табандылық – ғылыми жол шыдамдылықты, нәтиже бірден келмесе де, сәтсіздіктермен жұмыс істеп, алға ұмтылуды талап етеді. Үшіншіден, жаңа адамдарға, мәдениеттерге, көзқарастарға ашықтық. Бүгінгі ғылым әрқашан диалог болып табылады.

Бір сөзбен айтқанда, DKU-да білім беру сұрақ қоюдан қорықпауды және қателесуден қорықпауды үйренуге бағытталған. Нағыз ашылулар әрқашан қызығушылықтан және айқын көрінетін сыннан басталады.

– Қазақстан-Неміс университеті білімге аса байыпты қарайтын университет ретінде беделге ие болды. DKU түлектерін болашақта қалай деп көресіз? 

– Біздің түлектердің қандай болуы керектігі туралы менде нақты түсінік бар. Біріншіден, бұл берік академиялық базасы бар адам – өз саласында ескірмейтін және өмір бойы бірге болатын іргелі білімі бар. Әрине, мамандандырылған дағдылар салаға және технологиялық үрдістерге байланысты өзгереді, толықтырылады, бірақ мен «зияткерлік қаңқа» деп атайтын іргетас күшті және тұрақты болуы керек. Сонымен қатар,

түлектеріміздің әлеуметтік құзыреттілігінің қалыптасуы өте маңызды деп есептеймін. Бұл тапсырма бойынша жұмыс істеу қабілетін ғана емес, сонымен бірге бастама жасай білуді, тапсырмаларды өз бетінше тұжырымдауды және «жоғарыдан» нұсқауларды күтпеуді білдіреді.

Заманауи әлемде жұмыс ұжымдық түрде дамып келеді, ал біздің студенттер тиімді қарым-қатынас жасай білуі, ашық, жауапкершілікті және басқа адамдармен ынтымақтастық жасай білуі керек. Біз жақсы мамандарды ғана емес, бейімделуге, өмір бойы білім алуға және халықаралық қоғамдастықтың белсенді қатысушылары болуға қабілетті тәуелсіз және икемді мамандарды дамытуға ұмтыламыз.

– Өзіңіз туралы қысқаша айтып өтсеңіз, қай жерде дүниеге келдіңіз, қай мектепті, қай ЖОО-ны бітіргенсіз? Мансабыңыз қалай басталды?

– Мен немістің Кассель қаласында – ормандар мен көрікті ескі ауылдармен қоршалған қалада дүниеге келдім. Айтпақшы, дәл осы өңірде ағайынды Гриммдер өздерінің әйгілі ертегілерін жинаған. Дегенмен, мен Франкфуртте – үлкен, қарқынды мегаполисте өстім, сол жерде мектепті бітіріп, университетке түстім.

Университетте құқықтануды оқыдым. Сол жерде заңгер мамандығын алып, докторлық диссертациямды қорғадым. Мамандығым азаматтық құқық және құқық теориясы саласында болды. Кейін мен телекоммуникация заңына және бәсекелестік саласындағы құқыққа ауыстым (Германияда бұл Wettbewerbsrecht деп аталады).

Оқуымды аяқтағаннан кейін мен кәсіби еңбек жолымды сол кезде Германияның пошта министрлігіне қарасты ғылыми орталықта бастадым.

Бұл өте қызықты кезең еді: біз шағын зерттеушілер тобы болдық, біздің міндетіміз – мемлекеттік телекоммуникация жүйесін реформалау тұжырымдамаларын әзірлеу. Ол кезде телефон мен пошта әлі де мемлекет бақылауында болғандықтан, нарықты ырықтандыру, осы саладағы бәсекелестікті дамыту мәселелерімен айналысатынбыз.

Кейін ғылыми жолымды жалғастырып, Лейпциг қолданбалы ғылымдар университетінің профессоры болдым. Менің жұмысым жаңа цифрлық желілік технологияларды қолдану мен дамытудың құқықтық аспектілеріне, атап айтқанда, мемлекеттік реттеу мен еркін нарықтың өзара әрекеттестігіне бағытталған. Бұл тәжірибе маған ғылыми білімді практикалық шешімдерді әзірлеуге біріктірудің қаншалықты маңызды екенін түсінуге мүмкіндік берді – бұл тәсілді мен қазір Қазақ-неміс университетіндегі жұмысымда қолдануға тырысамын.

– Алматыда тұрақты тұрасыз ба? Сізге біздің елде өмір сүру ұнай ма? Бұл жаққа отбасыңызбен бірге келдіңіз бе?

– Иә, менің негізгі өмірлік пунктім – Алматы. Мен мұнда әйеліммен тұрамын. Балаларымыз есейіп кеткен: ұлымыз Германияда, қызымыз Австрияда қалды. Әйелім екеуміз осында боламыз деп шештік, мен өзімді Алматы қаласының тұрғыны ретінде сезінемін деп сеніммен айта аламын. Қазақстанға келемін деп жүргенде, шынымды айтсам, күткенім өзгеше болды.

Мен әдеттегі сұр қаланы елестеттім, бірақ Алматыға келгенде қатты таң қалдым. Бұл табиғи сұлулығы мен мәдени әртүрлілігі үйлескен, ерекше атмосферасы бар әдемі, жасыл, жанды қала болып шықты.

Әрине, сын-қатерлер де жоқ емес. Мен адам әрі зерттеуші ретінде қалалардағы өмір сапасы мен денсаулығына алаңдаймын. Алматыда, өкінішке орай, көбінесе құрылыстар қалалық жоспарсыз салынады: ғимараттар қалалық ортаны дамыту тұжырымдамасыз, біреу қалаған жерде пайда болады. Бұл күрделі сын-қатер, мен мұны қаланың болашағы үшін маңызды міндеттердің бірі деп санаймын – адамдардың өмір сүру кеңістігіне бағытталған тұрақты қала құрылысын дамыту және жүзеге асыру қажет.

Жалпы алғанда, мен мұнда тек жұмыс ортасын ғана емес, сонымен қатар қоршаған өмір кеңістігімен ішкі байланысымды таптым деп ойлаймын. Қазақстан, әсіресе, жас ұрпақ үшін әлеуеті зор мемлекет. Ал университет арқылы, ғылым арқылы, халықаралық ынтымақтастық арқылы оның дамуына аз да болса өз үлесімді қоса алсам, онда мен бұл өмірде өз орнымды тапқан болар едім.

Сұхбаттасқан

Александр ПЕТРУХИН